p-books.com
The Hawaiian Romance Of Laieikawai
Author: Anonymous
Previous Part     1  2  3  4  5  6  7  8  9  10     Next Part
Home - Random Browse

A no keia olelo a ke Kahuna, kaumaha loa iho la ka naau o Malaekahana, no ka mea, ua kumakena mau kela i ka pepehi mau a kana kane i na keiki mua; nolaila, noi aku la o Malekahana i ke Kahuna e noonoo mai i mea e pono ai ka wahine, a e ola ai hoi ke keiki.

Alaila, hai aku la ke Kahuna i kana mau olelo ia Malaekahana, "E hoi oe a ka hale, ina e hiki i ka wa e aneane hanau ai, alaila ea, e ono ae oe i ka ohua, me ka olelo aku ia Kahauokapaka, nana ponoi no e lawai-a, o ka i-a ponoi no e loaa ana ma kona lima oia kau i-a e ono ai; no ka mea, he kanaka puni kaalauohua hoi ko kane, i lilo ai kela i ka lawai-a, ike ole ia i kou hanau ana, a ina e hanau ae, alaila, na'u e malama ke keiki, i hoi mai ia ua lilo ia'u ke keiki, a ina e niuau mai, hai aku oe he heiki alualu, alaila pau wale."

A pau ka laua kamailio ana no keia mau mea, hoi aku la o Malaekahana a hiki i ka hale, in manawa, nui loa mai la ka nahunahu ana a aneane e hanau, alaila, hoomanao ae la o Malaekahana i na olelo a ke Kahuna i a-oa-o mai ai ia ia.

A i ka mao ana'e o ka eha no ka aneane hanau, olelo aku la o Malaekahana i kana kane, "E Kahauokapaka e! ke kau mai nei i ko'u mau maka ka ohuapalemo; nolaila, e holo aku oe i ke kaalauohua, me he mea'la a loaa mai ka ohuapalemo, alaila hemo kuu keiki, akahi wale no o'u hanau ino ana, a me ka ono o'u i ka ohua; nolaila, e hele koke aku oe me na kanaka i ka lawai-a."

Ia manawa, puka koke aku o Kahauokapaka a hele aku la. Ia lakou e hele ana, hanau ae la ua keiki nei he kaikamahine, a lilo ae la ia Waka ka hanai, a kapa iho la i ka inoa o Laieikawai. Ia lakou no hoi e lawelawe ana i ke keiki mua, hanau hou mai la he kaikamahine no, a lilo ae la ia Kapukaihaoa, a kapa iho la i ka inoa o ka muli o Laielohelohe.

A lilo na kaikamahine ma ka lima o Waka a me Kapukaihaoa me ke kaawale, hoi mai la o Kahauokapaka mai ka lawai-a mai, ninau iho la i ka wahine, "Pehea oe?"

I mai la ka wahine, "Ua hanau ae nei au he keiki alualu, ua kiola ia aku nei i ka moana."

Ua akaka mua no nae ia Kahauokapaka ka hanau ia lakou i ka moana; no ka mea, elua hekili o ke kui ana, manao ae la no hoi o Kahauokapaka ua hanau ka wahine; mai ka hanau ana o Laieikawai me Laielohelohe, oia ka hoomaka ana o ka hekili e kani iloko o Ikuwa, pela i olelo ia iloko o keia moolelo.

Ia Waka me Kapukaihaoa ma ke kaa wale me na hanai a laua, olelo aku la o Waka ia Kapukaihaoa, "Pehea la auanei e nalo ai na hanai a kaua ia Kahauokapaka?"

I mai la ke Kahuna, "E pono oe ke huna loa i kau hanai iloko o ke kiowai i Waiapuka, aia malaila kekahi ana i ike oleia e na mea a pau, a na'u no hoi e imi ko'u wahi e malama ai i ka'u hanai."

Lawe aku la o Waka ia Laieikawai ma kahi a Kapukaihaoa i kuhikuhi ai, a malaila oia i malama malui'ai o Laieikawai a hiki i kona manawa i hoomahuahua iki ae ai.

Mahope iho o keia mau la, lawe ae la o Kapukaihaoa ia Laielohelohe i uka o Wahiawa ma kahi i oleloia o Kukaniloko.

Iloko o ko Laieikawai mau la ma Waiapuka, ua hoomauia ka pio ana o ke anuenue ma kela wahi, iloko o ka manawa ua a me ka malie, i ka po a me ke ao; aka, aole nae i hoomaopopo na mea a pau i ke ano o keia anuenue; aka, ua hoomauia keia mau hailona alii ma na wahi i malamai'ai ua mau mahoe nei.

I kekahi manawa, ia Hulumaniani e kaahele ana ia Kauai apuni, ma kona ano Makaula nui no Kauai, a ia ia i hiki ai iluna pono o Kalalea, ike mai la oia i ka pio a keia anuenue i Oahu nei; noho iho la oia malaila he iwakalua la, i kumu e ike maopopoi'ai o ke ano o kana mea e ike nei. Ia manawa, ua, maopopo lea i ka Makaula he Alii Nui ka mea nona keia anuenue e pio nei, a me na onohi elua i hoopuniia i na ao polohiwa apuni.

Ia manawa, hooholo ae la ka Makaula i kona manao e holo i Oahu, i maopopo ai ia ia kana mea e ike nei. Haalele keia ia wahi, hiki aku la keia i Anahola, hoolimalima aku la keia i waa e holo ai i Oahu nei; aka, aole i loaa ia ia he waa e holo ai i Oahu nei. Kaapuni hou ka Makaula ia Kauai a puni, pii hou oia iluna o Kalalea, a ike hou no oia i kana mea i ike mua ai, aia no e mau ana e like no me mamua, alaila, hoi hou keia a hiki i Anahola.

I ua Makaula nei malaila, lohe keia o Poloula ka mea waa o Wailua, no ka mea, he alii ia no ia wahi, ake aku la oia e halawai me Poloula, me ka manao e noi aku i ke alii i waa e hiki ai i Oahu.

Ia Hulumaniani i halawai aku ai me Poloula, nonoi aku la oia i waa e holo ai i Oahu nei; alaila, haawiia mai la ka waa me na kanaka; ia po iho, i ka hiki ana o ka Hokuhookelewaa, haalele lakou ia Kauai, he umikumamalima ko lakou nui, hiki mua mai la lakou ma Kamaile, i Waianae.

Mamua ae nae o ko ka Makaula holo ana mai, ua hoomakaukau mua oia hookahi puaa hiwa, he moa lawa, a me ka i-a ula.

Ia la o lakou i hiki ai ma Waianae, kauoha ka Makaula i na kanaka e noho malaila a hoi mai oia mai ka huakai kaapuni ana.

I ua Makaula nei i hele ai, hiki mua keia iluna pono o Maunalahilahi, ike aku la keia i ke anuenue e pio ana ma Koolauloa, e like me kana ike ana i kona mau la iluna o Kalalea.

A hiki keia i Waiapuka, kahi i malamaia ai o Laieikawai, ike iho la oia aole he kuleana kupono o kela wahi e nohoi'ai e na'lii. I kela manawa nae a ka Makaula i hiki ai ilaila, ua nalo mua aku o Waka ma kahi i hunai'ai o Laieikawai.

I ka manawa nae a ka Makaula e kunana ana, alaila, ike aku la oia i ka aleale ana o ka wai o ko Waka luu ana aku. Olelo iho la ka Makaula iloko ona, "He mea kupanaha, aole hoi he makani o keia lua wai e kuleana ai la hoi ka aleale ana o ka wai, me he mea he mea e auau ana, a ike ae nei ia'u pee iho nei." A pau ko Waka manawa ma kahi o Laieikawai, hoi mai la oia; aka, ike ae la keia maloko o ka wai i keia mea e noho ana maluna iho, emi hope hou aku la o Waka, no ka mea, ua manao oia o Kahauokapaka, keia mea ma kae o ka luawai.

Hoi hou aku la o Waka me kana moopuna, a hiki i ka molehulehu ana, hoomakakiu hou mai la oia me ka manao ua hele aku kela mea ana i ike ai; aka, aia no ua Makaulanei ma kana wahi i noho mua ai, nolaila, hoi hope hou o Waka.

Ua noho ua Makaula nei ma ke kae o kela luawai, a moe oia malaila a ao ia po. Ia kakahiaka ana ae, i ka manawa molehulehu, ala ae la oia, ike aku la kela i ka pio a ke anuenue i uka o Kukaniloko, haalele keia ia wahi, kaapuni keia ia Oahu nei, ma Koolaupoko kona hele mua ana, a ma Kona nei, a mai anei aku hiki ma Ewa; a hiki keia i Honouliuli, ike aku la ua Makaula nei i ka pio o ke anuenue i uka o Wahiawa, pii loa aku la oia a hiki i Kamaoha, a malaila oia i moe ai a ao ia po, aole oia i ike i kana mea i ukali mai ai.



MOKUNA II

A nele ka Makaula i ka ike i kana mea e ukali nei, haalele keia ia Kamaoha, hiki keia iluna pono o Kaala, a malaila oia i ike ai e pio ana ke anuenue i Molokai; nolaila, haalele ka Makaula ia wahi, kaapuni hou ia Oahu nei; o ka lua ia o kana huakai kaapuni ana, i mea e hiki ai ia ia ke ike maopopo i kana mea e ukali nei, no ka mea, ua ano e ka hana a ke anuenue, no ka holoholoke ana i kela wahi keia wahi.

I ka la a ua Makaula nei i haalele ai ia Kaala, hiki mua aku oia iluna o Kuamooakane, aia hoi e pio ana ke anuenue i Molokai, e ku ana ka punohu i uhipaaia e na ao hekili, ekolu mau la oia nei ma Kuamooakane, ua hoomauia ka uhi paapu a ka ua a me ka noe.

I ka eha o na la oia nei malaila, loaa ia ia he waa e holo ana i Molokai; kau aku la oia maluna o ka waa, a holo aku la a like a like o ka moana, loaa ka manao ino i na mea waa, no ka mea, ua uluhua laua i ua Makaula nei no ka hiamoe, a me ka ala a mau ana o kahi puaa, a o-o-o mau no hoi o kahi moa.

A no keia mea, kunou aku la ka mea mahope o ka waa i ke kanaka iluna o kuaiako, e hoi hou ka waa i hope, a hoonoho hou i ka Makaula i Oahu nei, a ua like ka manao o na mea waa ma ia mea e hoihoi hope ka waa, e moe ana nae ka Makaula ia manawa.

Hoohuli ae la na mea waa i ka waa i hope a holo i Oahu nei; ia manawa a ka waa e hoi hope nei, hoohuoi iho la ka Makaula i ka pa ana a ka makani ma kona papalina, no ka mea, ua maopopo ia ia kahi a ka makani i pa ai i ka holo ana mai Oahu aku nei manao iho la oia, ma kai mai ka makani e pa nei.

Nolaila, kaakaa ae la na maka o ka Makaula, aia hoi e hoi hou ana ka waa i Oahu nei; ia manawa, nalu iho la ka Makaula i ke kumu o keia hoi hou ana o ka waa. Aka hoi, no ko ianei makemake e ike maopopo i ka hana a na mea waa, pule aku la oia i kona Akua ia Kuikauweke, e hooili mai i ka ino nui maluna o ka moana.

Ia ia e pule ana iloko ona iho, hiki koke mai la ka ino nui maluna o lakou, a pono ole ka manao o na mea waa.

Ia manawa, hoala ae la na mea waa ia ianei, "E keia kanaka e moe nei! e ala ae paha oe, kainoa paha he pono kau i kau mai ai maluna o ko maua waa, aole ka! oia no ka moe a nei kanaka la o uka."

Alaila, ala ae la ua Makaula nei, e hooiho ana ka waa i Oahu nei.

Alaila, ninau aku la oia i na mea waa, "Heaha iho nei keia hana a olua ia'u i hoi hope ai ka waa? A heaha kuu hewa?"

Alaila, olelo mai la na mea waa, "Ua uluhua maua no kou hiamoe, a me ka alala mau o ko wahi puaa, a me ke kani mau a ko wahi moa, nolaila kulikuli; mai ka holo ana mai nei no ka ke kulikuli a hiki i keia manawa, ua pono no la hoi ia, i na la hoi e hoe ana oe, aole ka, he moe wale iho no ka kau."

I aku la ka Makaula, "Ua hewa olua i kuu manao; ina o kuu noho wale ke kumu o ka hoi hou ana o ka waa o kakou i Oahu, alaila, ke olelo nei au, ua hewa ka mea iluna o kuaiako, no ka mea, he noho wale iho no kana, aole ana hana."

Ia lakou e kamailio ana no keia mau mea, lele aku la ka Makaula mahope o ka waa, a lilo iho la ia ia ka hookele, holo aku la lakou a kau ma Haleolono i Molokai.

Ia lakou i hiki aku ai malaila, aia hoi, e pio ana ke anuenue i Koolau, e like me kana ike ana i kona mau la maluna o Kuamooakane, haalele keia i na mea waa, ake aku la oia e ike i kana mea i ukali mai ai.

Ia hele ana hiki mua keia i Waialala maluna pono ae o Kalaupapa; ia ianei malaila, ike maopopo aku la oia e pio ana ke anuenue iluna o Malelewaa, ma kahi nihinihi hiki ole ke heleia. Aia nae malaila kahi i hunaia ai o Laieikawai, oia a me kona kupunawahine, e like me ke kauoha mau a Kapukaihaoa ia Waka ma ka hihio.

No ka mea, i ka Makaula e holo mai ana ma ka moana, ua ike mua e aku o Kapukaihaoa i ka Makaula, a me kana mau hana, nolaila oia i olelo mau ai ia Waka ma ka hihio e ahai mua ia Laieikawai ma kahi hiki ole ke loaa.

I ka Makaula i haalele ai ia Waialala, hiki aku keia ma Waikolu ilalo pono o Malelewaa, aia nae e pio ana ke anuenue i kahi hiki ole ia ia ke hele aku; aka, ua noonoo ka Makaula i kekahi manawa, i wahi e hiki ai e ike i kana mea e ukali nei, a waiho aku i kana kanaenae i hoomakaukau mua ai, aole nae e hiki.

I kela la a ka Makaula i hiki ai ma Waikolu, ia po iho, hiki mua ke kauoha a Kapukaihaoa ia Laieikawai ma ka moeuhane, a puoho ae la oia, he moeuhane. Alaila, hoala aku la o Laieikawai i kona kupunawahine, a ala ae la, ninau aku la ke kupunawahine i kana moopuna i ke kumu o ka hoala ana.

Hai mai la ka moopuna, "Ua hiki mai o Kapukaihaoa i o'u nei ma ka moeuhane, e olelo mai ana, e ahai loa oe ia'u i Hawaii a hoonoho ma Paliuli, a malaila kaua e noho ai, pela mai nei oia ia'u, a puoho wale ae la wau la, hoala aku la ia oe."

Ia Laieikawai nae e kamailio ana i ke kupunawahine, hiki iho la ka hihio ma o Waka la, a ua like me ka ka moopuna e olelo ana, ia manawa, ala ae la laua i ke wanaao a hele aku la e like me ke kuhikuhi a Kapukaihaoa ia laua ma ka moeuhane.

Haalele laua ia wahi, hiki aku laua ma Keawanui, kahi i kapaia o Kaleloa, a malaila laua i halawai ai me ke kanaka e hoomakaukau ana i ka waa e holo ai i Lanai. La laua i halawai aku ai me ka mea waa, olelo aku la o Waka, "E ae anei oe ia maua e kau pu aku me oe ma ko waa, a holo aku i kau wahi i manao ai e holo?"

Olelo mai la ka mea waa, "Ke ae nei wau e kau pu olua me a'u ma ka waa, aka hookahi no hewa, o ko'u kokoolua ole e hiki ai ka waa."

Ia manawa a ka mea waa i hoopuka ai i keia olelo "i kokoolua" hoewaa, wehe ae la o Laieikawai i kona mau maka i uhiia i ka aahu kapa, mamuli o ka makemake o ke kupunawahine e huna loa i kana moopuna me ka ike oleia mai e na mea e ae a hiki i ko laua hiki ana i Paliuli, aka, aole pela ko ka moopuna manao.

I ka manawa nae a Laieikawai i hoike ai i kona mau maka mai kona hunaia ana e kona kupunawahine, luliluli ae la ke poo o ke kupunawahine, aole a hoike kana moopuna ia ia iho, no ka mea, e lilo auanei ka nani o kana moopuna i mea pakuwa wale.

I ka manawa nae a Laieikawai i wehe ae ai i kona mau maka, ike aku la ka mea waa i ka oi kelakela o ko Laieikawai helehelena mamua o na kaikamahine kaukaualii o Molokai a puni, a me Lanai. Aia hoi, ua hookuiia mai ka mea waa e kona iini nui no kana mea e ike nei.

A no keia mea, noi aku la ka mea waa i ke kupunawahine, me ka olelo aku, "E kuu loa ae oe i na maka o ko moopuna mai kona hoopulouia ana, no ka mea, ke ike nei wau ua oi aku ka maikai o kau milimili, mamua o na kaikamahine kaukaualii o Molokai nei a me Lanai."

I mai la ke kupunawahine. "Aole e hiki ia'u ke wehe ae ia ia, no ka mea, o kona makemake no ka huna ia ia iho."

A no keia olelo a Waka i ka mea waa mamuli o kana noi, alaila, hoike pau loa ae la o Laieikawai ia ia mai kona hunaia ana, no ka mea, ua lohe aku la o Laieikawai i ka olelo a kona kupunawahine, o Laieikawai no ka makemake e huna ia ia; aka, ua, makemake ole keia e huna.

A no ka ike maopopo loa ana aku o ka mea waa ia Laieikawai, alaila, he nuhou ia i ka mea waa. Alaila, kupu ae la ka manao ano e iloko ona, e hele e hookaulana ia Molokai apuni, no keia mea ana e iini nei.

Alaila, olelo aku la ua mea waa nei ia Laieikawai ma, "Auhea olua, e noho olua i ka hale nei, na olua na mea a pau oloko, aole kekahi mea e koe o ka hale nei ia olua, o olua maloko a mawaho o keia wahi."

A no ka hoopuka ana o ka mea waa i keia olelo, alaila, olelo aku la o Laieikawai, "E ke kamaaina o maua, e hele loa ana anei oe? No ka mea, ke ike lea nei maua i kou kauoha honua ana, me he mea la e hele loa ana oe?"

I aku la ke kamaaina, "E ke kaikamahine, aole pela, aole au e haalele ana ia oula; aka, i manao ae nei au e huli i kokoolua no'u e hoe aku ai ia olua a pae i Lanai."

A no keia olelo a ka mea waa, i aku la o Waka i ke kamaaina o laua nei, "Ina o ke kumu ia o kou hele ana i kauoha honua ai oe i na mea a pau o kou hale ia maua; alaila, ke i aku nei wau, he hiki ia maua ke kokua ia oe ma ka hoe ana."

A ike ka mea waa he mea kaumaha keia olelo a Waka imua ona.

Olelo aku la oia imua o na malahini, "Aole o'u manao e hoounauna aku ia olua e kokua mai ia'u ma ka hoe pu ana i ka waa, no ka mea, he mea nui olua na'u."

Aka, aole pela ka manao o ka mea waa e huli i kokoolua hoe waa pu me ia, no ka mea, ua hooholo mua oia i kana olelo hooholo iloko ona, e hele e kukala aku ia Laieikawai apuni o Molokai.

A pau ke kamailio ana a lakou i keia mau olelo, haalele iho la ka mea waa ia laua nei, a hele aku la e like me ka olelo hooholo mua iloko ona.

Ia hele ana, ma Kaluaaha kona hiki mua ana, a moe aku oia i Halawa, a ma keia hele ana a ia nei, ua kukala aku oia i ka maikai o Laieikawai e like me kona manao paa.

A ma kekahi la ae, i ke kakahiaka nui, loaa ia ia ka waa e holo ana i Kalaupapa, kau aku la oia maluna o ka waa, hiki mua oia i Pelekunu, a me Wailau, a mahope hiki i Waikolu kahi a ka Makaula e noho ana.

Ia ia nae i hiki aku ai i Waikolu, ua hala mua aku ua Makaula nei i Kalaupapa, aka, o ka hana mau a ua wahi kanaka nei, ke kukala hele no Laieikawai.

A hiki keia i Kalaupapa, aia hoi, he aha mokomoko e akoakoa ana ku aku la oia mawaho o ka aha, a kahea aku la me ka leo nui, "E ka hu, e na makaainana, e ka lopakuakea, lopahoopiliwale, e na'lii, na Kahuna, na kilo, na aialo, ua ike au i na mea a pau ma keia hele ana mai nei a'u, ua ike i na mea nui, na mea liilii, na kane, na wahine, na kaukaualii kane, na kaukaualii wahine, ka niaupio, ke ohi, aole wau i ike i kekahi oi o lakou e like me ka'u mea i ike ai, a ke olelo nei au, oia ka oi mamua o na kaikamahine kaukaualii o Molokai nei apuni, a me keia aha no hoi."

Ia manawa nae a ia nei e kahea nei, aole i lohe pono mai ka aha, no ka mea, ua uhiia kona leo e ka haukamumu leo o ka aha, a me ka nene no ka hoouka kaua.

A no ko ianei manao i lohe ponoia mai kana olelo, oi pono loa aku la ia iwaena o ke anaina, ku iho la oia imua o ka aha, a kuehu ae la oia i ka lepa o kona aahu, a hai hou ae la i ka olelo ana i olelo mua ai.

Iloko o keia manawa, lohe pono loa aku la ke Alii nui o Molokai i keia leo, alaila hooki ae la ke alii i ka aha, i loheia aku ai ka olelo a keia kanaka malahini e kuhea nei; no ka mea, iloko o ko ke alii ike ana aku i ua wahi kanaka nei, ua hoopihaia kona mau maka i ka olioli, me ke ano pihoihoi.

Kaheaia aku la ua wahi kanaka nei mamuli o ke kauoha a ke alii, a hele mai la imua o ke alii, a ninau aku la, "Heaha kou mea e nui nei kou leo imua o ka aha, me ka maka olioli?"

Alaila, hai mai la kela i ke kumu o kona kahea ana, a me kona olioli imua o ke alii. "Ma ke kakahiakanui o ka la i nehinei, e lawelawe ana wau i ka waa no ka manao e holo i Lanai, hoea mai ana keia wahine me ke kaikamahine, aole nae au i ike lea i ke ano o ua kaikamahine la. Aka, iloko o ko maua wa kamailio, hoopuka mai la ke kaikamahine i kona mau maka mai kona hunaia ana, aia hoi, ike aku la wau he kaikamahine maikai, i oi aku mamua o na kaikamahine alii o Molokai nei."

A lohe ke alii i keia olelo, ninau aku la, "Ina ua like kona maikai me kuu kaikamahine nei la, alaila, ua nani io."

A no keia ninau a ke alii, noi aku la ua wahi kanaka nei e hoikeia mai ke kaikamahine alii imua ona, a laweia mai la o Kaulaailehua ke kaikamahine a ke alii.

I aku la ua wahi kanaka nei, "E ke alii! oianei la, eha kikoo i koe o ko iala maikai ia ianei, alaila, like aku me kela." I mai la ke alii, "E! nani io aku la, ke hoole ae nei oe i ka makou maikai e ike nei, no ka mea, o ko Molokai oi no keia."

Alaila, olelo aku la kahi kanaka i ke alii me ka wiwo ole, "No ko'u ike i ka maikai, ko'u mea no ia i olelo kaena ai."

Ia manawa a kahi kanaka e kamailio ana me ke alii, e noho ana ka Makaula ia manawa e hoolohe ana i ke ano o ke kamailio ana, aka, ua haupu honua ae ka Makaula, me he mea la o kana mea e ukali nei.

A no keia mea, neenee loa aku la ka Makaula a kokoke, paa aku la ma ka lima o kahi kanaka, a huki malu aku la ia ia.

Ia laua ma kahi kaawale, ninau pono aku la ka Makaula i ua wahi kanaka nei, "Ua ike no anei oe i kela kaikamahine mamua au e kamailio nei i ke alii?"

Hoole aku la ua wahi kanaka nei, me ka i aku, "Aole au i ike mamua, akahi no wau a ike, a he mea malahini ia i ko'u mau maka."

A no keia mea, manao ae la ka Makaula, o kana mea i imi mai ai, me ka ninau pono aku i kahi i noho ai, a hai ponoia mai la.

A pau ka laua kamailio ana, lawe ae la oia i na mea ana i hoomakaukau ai i mohai no ka manawa e halawai aku ai, a hele aku la.



MOKUNA III

Ia hele ana o ka Makaula mahope iho o ko laua halawai ana me kahi kanaka, hiki mua keia iluna o Kawela; nana aku la oia, e pio ana ke anuenue i kahi a ua wahi kanaka nei i olelo ai ia ia; alaila, hoomaopopo lea iho la ka Makaula o kana mea no e ukali nei.

A hiki keia i Kaamola ka aina e pili pu la me Keawanui, kahi hoi a Laieikawai ma e kali nei i ka mea waa, ia manawa, ua poeleele loa iho la, ua hiki ole ia ia ke ike aku i ka mea ana i ike ai iluna o Kawela, aka, ua moe ka Makaula malaila ia po, me ka manao i kakahiaka e ike ai i kana mea e imi nei.

I kela po a ka Makaula e moe la i Kaamola, aia hoi, ua hiki ka olelo kauoha a Kapukaihaoa ia Laieikawai ma ka moeuhane, e like me ke kuhikuhi ia laua iloko o ko laua mau la ma Malelewaa.

Ia wanaao ana ae, loaa ia laua ka waa e holo ai i Lanai, a kau laua malaila a holo aku la, a ma Maunalei ko laua wahi i noho ai i kekahi mau la.

Ia Laieikawai ma i haalele ai ia Kalaeloa ia kakahiaka, ala ae la ka Makaula, e ku ana ka punohu i ka moana, a me ka ua koko, aia nae, ua uhi paapuia ka moana i ka noe a me ke awa, mawaena o Molokai, a me Lanai.

Ekolu mau la o ka uhi paapu ana o keia noe i ka moana, a i ka eha o ko ka Makaula mau la ma Kaamola, i ke kakahiaka nui, ike aku la oia e ku ana ka onohi iluna pono o Maunalei; aka, ua nui loa ka minamina o ka Makaula no ke halawai ole me kana mea e imi nei, aole nae oia i pauaho a hooki i kona manaopaa.

Ua aneane e hala na la he umi ia ia ma Molokai, ike hou aku la oia e ku ana ka punohu iluna o Haleakala; haalele keia ia Molokai, hiki mua oia iluna o Haleakala ma kela lua pele, aole nae oia i ike i kana mea e imi nei.

I ua Makaula nei nae i hiki ai malaila, ike aku la oia ia Hawaii, ua uhi paapuia ka aina i ka ohu, a me ka noe. A haalele keia ia wahi, hiki keia i Kauwiki, a malaila oia i kukulu ai i wahi heiau, kahi hoi e hoomana ai i kona Aku, ka mea hiki ke kuhikuhi i kana mea e imi nei.

I ua Makaula nei e kaapuni ana ma na wahi a pau ana i kipa aku ai, ua kauoha mua aku ka Makaula, i na e loaa kana mea e imi nei, alaila, e huli aku ia ia ma kahi e loaa ai.

A pau ke kapu heiau a ua Makaula nei ma, Kauwiki, i na po o Kane, a me Lono paha, alaila, ike maopopoia aku la ke kalae ana o ka aina a puni o Hawaii, a ua waiho pono mai na kuahiwi.

Ua nui no na la o ka Makaula ma Kauwiki, aneane makahiki a oi ae paha, aole nae oia i ike iki i ka hoailona mau ana e ukali nei.

I kekahi la, i ka malama o Kaaona, i na Ku, i ka manawa kakahiaka nui, ike aweawea aku la oia he wahi onohi ma Koolau, o Hawaii; ia manawa, puiwa koke ae la oia me ka lele o kona oili me ka maikai ole o kona noonoo ana; aka, ua kali loihi no oia me ka hoomanawanui a maopopo lea ka hana a kela wahi onohi; a pau ia malama okoa i ka hoomanawanuiia eia, a i kekahi malama ae, i ka la o Kukahi, i ke ahiahi, mamua o ka napoo ana o ka la, komo aku la oia iloko o kona wahi heiau, kahi i hoomakaukau ai no kona Akua, a pule aku la oia.

Ia ia e pule ana, a i ka waenakonu o ka manawa, ku mai la imua o ua Makaula nei ke kahoaka o Laieikawai, a me kona kupunawahine; a no keia mea, hooniau aku la oia i ka pule ana, aole nae i haalele kela kahoaka ia ia a hiki i ka maamaama ana.

Ia po iho, iloko o kona manawa hiamoe, halawai mai la kona Akua me ia ma ka hihio, i mai la, "Ua ike au i kou luhi, a me kou hoomanawanui ana, me ke ake e loaa ia oe ka moopuna a Waka, me kou manao hoi e loaa kou pomaikai no kana moopuna mai. Iloko o kau pule ana, ua hiki ia'u ke kuhikuhi, e loaa no o Laieikawai ia oe, mawaena o Puna, a me Hilo, iloko o ka ululaau, e noho ana iloko o ka hale i uhiia i na hulu melemele o ka Oo, nolaila, apopo e ku oe a hele."

Puoho ae la oia mai ka hiamoe, aia ka he hihio, a no keia mea, pono ole iho la kona manao, aole e hiki ia ia ke moe ia po a ao.

Ia po a ao ae i ke kakahiaka nui, ia ia maluna o Kauwiki, ike aku la oia i ke kilepalepa a ka pea o ka waa ilalo o Kaihalulu; holo wikiwiki aku la oia a hiki i ke awa, ninau aku la i kahi a keia waa e holo ai, haiia mai la, "E holo ana i Hawaii," a noi aku la oia e kau pu me lakou ma ka waa, a aeia mai la oia pu me lakou.

Hoi hou aku la ka Makaula iluna o Kauwiki, e lawe mai i kana mau wahi ukana, na mea ana i hoomakaukau ai i kanaenae.

Ia manawa, aia nei i hiki ai i ka waa, hai mua aku la oia i kona manao i na mea waa, "E na mea waa, e hai mai oukou i ka'u hana ma keia holo ana o kakou; ma ka oukou mea e olelo mai ai, malaila wau e hoolohe ai, no ka mea, he kanaka wau i hana pono oleia e na mea waa i ko'u holo ana mai Oahu mai, nolaila wau e hai mua aku nei ia oukou e na mea waa, malia o like oukou me laua."

A no keia olelo a ka Makaula, olelo mai la na mea waa, aole e hanaia kekahi, mea pono ole ma ia holo ana o lakou; a pau keia mau mea kau lakou ma ka waa a holo aku la.

Ma ia holo ana hiki mua lakou i Mahukona, ma Kohala, moe malaila ia po, a i ke kakahiaka ana ae, haalele ka Makaula i na mea waa, pii aku la oia a hiki i Lamaloloa, a komo aku la i Pahauna ka hoiau, he heiau kahiko kela mai ka po mai, a hiki i keia manawa.

Ua nui loa na la ona malaila o ka noho ana, aole nae oia i ike i kana mea e imi ai; aka, ma kona ano Makaula, hoomau aku la oia i ka pule i ke Akua, e like me kona mau la ma Kauwiki, a no ka pule hoomau a ua Makaula nei, ua looa hou ia ia ke kuhikuhi ana e like me kela hoike ia ia ma Kauwiki.

A no keia mea, haalele oia ia wahi, kaahele aku la oia ia Hawaii; ma Hamakua kona hiki mua ana, oi hele aku oia mai ka manawa uuku o kahi puaa a nui loa, a na ka puaa no e hele.

Ia ia i hiki ai i Hamakua, malalo o Waipio kona wahi i noho ai ma Pakaalana, aole nae he nui kona mau la malaila.

Haalele ka Makaula ia wahi, hiki aku oia i Laupahoehoe, a malaila aku a hiki i Kaiwilahilahi, a malaila oia i noho ai he mau makahiki.

(Maanei, e waiho kakou i ka moolelo no pa imi ana o ka Makaula. Pono e kamailio no ka hoi ana o Kauakahialii, i Kauai, me Kailiokalauokekoa: i ike ai kakou, aia o Laieikawai i Paliuli.)

Ma na Helu mua o keia Kaao, ua ike kakou na Kapukaihaoa i kauoha ia Waka ma ka moeuhane e hoihoi ia Laieikawai i Paliuli, mamuli o ka ike a ka Makaula.

Ua hookoia no nae e like me ke kauoha, ua noho o Laieikawai ma Paliuli, a hiki i kona hookanakamakua ana.

Ia Kauakahialii, laua o Kailiokalauokekoa i hoi ai i Kauai, mahope iho o ko laua halawai ana me ka Olali o Paliuli (Laieikawai), a hiki lakou i Kauai, mauka o Pihanakalani, kui aku la ka lono ia Kauaiapuni; akoakoa mai la na'lii, na kaukaualii, a me na makaainana a pau e ike i ka puka malahini ana aku o Kailiokalauokekoa ma, e like me ka mea mau; o Aiwohikupua nae kekahi oia poe Alii i akoakoa pu mai ma keia aha uwe o na malihini.

A pau ka uwe ana a lakou, ninau aku la na'lii ia Kauakahialii "Pehea kau hele ana aku nei mamuli o kou hoaa'ia ianei?" (Kailiokalauokekoa.)

Alaila, hai aku la o Kauakahialii i kona hele ana, penei: "I ko'u hele ana mai anei aku mamuli o ke aloha o ka wahine, a puni Oahu, a me Maui, aole i loaa ia'u kekahi wahine e like me Kailiokalauokekoa nei; a hiki au i Hawaii, kaapuni wau ia mokupuni. Ma Kohala kuu hiki mua ana. Kaahele au ma Kona, Kau, a hiki au i Keaau, a ma Puna, a malaila wau i noho ai, a malaila wau i halawai ai me kekahi wahine maikai i oi aku mamua o ianei (Kailiokalauokekoa). A o ka oi no hoi ia mamua o na wahine maikai o keia mau mokupuni a pau."

Iloko o keia olelo ana a Kauakahialii, hoomaopopo loa mai la o Aiwohikupua i ka helehelena maikai o ua wahine nei.

Alaila, hai aku la o Kauakahialii, "I ka po mua, mahope iho o ko laua halawai ana me kuu wahi kahu nei, hai mai la oia i kona manawa e hiki mai ai i kahi o ko makou wahi e noho ana, a hai mai la no hoi oia i na hoailona o kona hiki ana mai; no ka mea, ua olelo aku kuu wahi kahu nei i kane au na ua wahine nei, me ke koi aku no hoi e iho pu mai laua me ua wahi kahu nei o'u, aka, ua hai mai kela i kana olelo, 'E hoi oe a ko hanai, kuu kane hoi au e olelo mai nei, olelo aku oe ia ia, a keia po wau hiki aku, ina e kani aku ka leo o ka Ao, aole wau iloko oia leo; a kani aku ka leo o ka Alala, aole no wau iloko oia leo; i na e kani aku ka leo o ka Elepaio, hoomakaukau wau no ka iho aku; a i kani aku ka leo o ka Apapane, alaila, ua puka wau mawaho o kuu hale nei; hoolohe mai auanei oe a i kani aku ka leo o ka Iiwipolena, alaila, aia wau mawaho o ka hale o ko hanai; imi ae olua a loaa wau mawaho, oia kuu manawa e launa ai me ko hanai.' Pela mai ka olelo ua wahi kahu nei o'u.

"I ka po hoi ana e kauoha nei, aole i hiki ae, o i kali aku makou a ao ia po, aole i hiki ae; o na manu wale no kai kani mai, manao iho la wau he wahahee na kuu wahi kahu; i Punahoa nae lakou nei (Kailiokalauokekoa ma) kahi i moe ai me na aikane. No kuu manao he wahahee na kuu wahi kahu, nolaila, kauoha ae ana wau i ka Ilamuku e hoopaa i ke kaula; aka, ua hala e ua wahi kahu nei o'u i uka o Paliuli, e ninau aku i ua wahine nei i ke kumu o kona hiki ole ana i kai ia po, me ka hai aku no hoi e make ana ia.

"A pau kana olelo ana ia Laieikawai i keia mau mea, i mai la ka wahine i ua wahi kahu nei o'u, 'E hoi oe, a ma keia po hiki aku au, e like me ka'u kauoha ia oe i ka po mua, pela no wau e hiki aku ai.'

"Ia po iho, oia ka po e hiki mai ai ua wahine nei, ua puka mua ae lakou nei (Kailiokalauokekoa ma) i ke ao, i ua po nei e kaao ana no o ianei ia makou, i ke kihi o ke ahiahi, kani ana ka leo o ka Ao; i ka pili o ke ahiahi, kani ana ka leo o ka Alala; i ke kau, kani ka leo o ka Elepaio; i ka pili o ke ao, kani ana ka leo o ka Apapane; a i ka owehewhe ana o ke alaula, kani ana ka leo o ka Iiwipolena; ia kani ana no hoi, malu ana ke aka ma ka puka o ka hale, aia hoi, ua paa oloko i ka noe, a i ka mao ana ae, e kau mai ana kela iluna o ka eheu o na manu, me kona nani nui."

A no keia olelo a Kauakahialii imua o na'lii, ua hookuiia mai ko Aiwohikupua kino okoa e ka iini nui, me ka ninau aku, "Owai ka inoa oia wahine?"

Haiia aku la oia o Laieikawai; a no ka iini nui o Aiwohikupua i keia mea a Kauakahialii e olelo nei, manao iho la ia e kii i wahine mare nana, aka, ua haohao o Aiwohikupua no keia wahine. Nolaila, hai aku oia i kana olelo imua o Kauakahialii, "Ke haohao nei wau i keia wahine, no ka mea, owau ka mea nana i kaapuni keia mau mokupuni, aole wau i ike i kekahi wahine e kau mai iluna o ka eheu o na manu; me he mea la no kukulu o Tahiti mai ia wahine, noloko o Moaulanuiakea."

No ka manao o Aiwohikupua no Moaulanuiakea, o Laieikawai, oia kona mea i manao ai e kii i wahine nana. No ke mea, manua aku o kona lohe ana i keia mau mea, ua olelo paa o Aiwohikupua, aole e lawe i kekahi wahine o keia mau mokupuni i wahine mare nana; ua olelo oia, aia kana wahine makemake noloko o Moaulanuiakea.

A pau ke kamailio ana a na'lii no keia mau mea, a me ka walea ana e like me ka mea mau o ka puka malihini ana. A mahope koke iho oia mau la, lawe ae la o Aiwohikupua i kahi o Kauakahialii, i kanaka lawelawe imua o kona alo, me ka manao o Aiwohikupua o kela wahi kanaka ka mea e loaa ai ko ke Alii makemake.

A no keia kumu, hoolilo loa ae la o Aiwohikupua i ua wahi kanaka nei i poo kiekie maluna o na mea a pau, o ko ke Alii mau aina a pau, a me na kanaka a pau loa, na'lii a me na makaainana, ma kona ano Kuhina Nui.

A lilo ae la ua wahi kanaka nei i mea nui, huahua mai la na punahele mua a Aiwohikupua, aka, he mea ole lakou i ko ke Alii manao.



MOKUNA IV

Mahope iho o ka lilo ana o ua wahi kanaka nei i mea nui imua o ke Alii, me he Kuhina Nui la; a oia ka hoa kuka mau o ke Alii ma na mea e lealea ai ke Alii, me ka manao aku o ka poe e, e kuka ana ma na mea pili i ka aina, a me na waiwai e like me ka mea mau i ka noho Alii ana. Eia ka o Laieikawai no ka laua kuka mau, a he uuku ke kuka ma na mea e ae.

Mamua aku nae o ko Aiwohikupua lohe ana ia Kauakahialii no Laieikawai, ua hoike e oia i kana olelo paa imua o kona mau kaukaualii, a me na kaikuahine ona, a me kona poe aialo a pau, a eia kana olelo paa, "Auhea oukou e ko'u mau kaukaualii, a me na kaikuahine o'u ko'u mau aialo a pau; mai keia la aku a hiki i ko'u mau la hope, aole loa ana wau e lawe i kekahi wahine o keia mau mokupuni i wahine mare na'u, mai Kauai nei a hala loa i Hawaii, ina i oleloia mai he mau wahine maikai, aole no hoi au e haawi i ko'u kino e komo aku ma ke ano kolohe, he oleloa no. No ka mea, he kanaka hana pono oleia wau e na wahine, mai ko'u wa opiopio mai a hiki i ko'u hookanakamakua ana. Aia no ka'u wahine ae ke kii mai, no kekahi mau aina e mai, ina noloko mai o Moaulanuiakea, kahi o na wahine oluolu a'u i lohe ai; alaila, o ka'u wahine makemake ia, i na i kiiia mai wau ma na ano elua."

Iloko o ko Aiwohikupua lohe ana ia Kauakahialii, a me ko laua kuka mau ana me kona Kuhina Nui no Laieikawai, alaila, manaopaa ae la ke Alii no Tahiti mai ua wahine la.

I kekahi la, i ke awakea, hiamoe iho la ke Alii, loaa iho la o Laieikawai ia Aiwohikupua ma ka moeuhane, ua like kana ike ana ia Laieikawai ma ka moeuhane me ka Kauakahialii olelo ana ia ia. A puoho ae la ke Alii he moeuhane kana.

Iloko oia ala ana ae, aia hoi, he mea minamina loa i ke Alii i kona ike ana ia Laieikawai ma ka moeuhane, no ka mea, ua ala e mai ka hiamoe o ke Alii; a no ia mea, makemake iho la ke Alii e loaa hou ia ia ka hiamoe loihi ana ma ia awakea, i kumu e ike hou aku ai i kana mea i ike ai ma ka moeuhane.

Hoao hou iho la ke Alii e hiamoe hou, loaa hou no o Laieikawai ma ka hihio pokole loa, aole nae oia i ike maopopo loa aku, he wahi helehelena wale no kana ike lihi ana, a hikilele ae a oia.

A no keia mea, ua ano e loa ko ke Alii manao, ia manawa ka hoopuka ana a ke Alii i olelo paa imua o kona mau mea a pau, penei no ia:

"Auhea oukou, mai walaau oukou iloko o kuu wa hiamoe, mai hamumumu, a ina e walaau, he alii aimoku, e pau kona aimoku ana; ina lie alii aiahupuaa, e pau la; a ina he konohiki, a lopa paha ka mea nana i hahai kuu olelo paa, alaila, o ka make ka uku."

Oia iho la ka olelo paa a ke Alii, no ka mea, tia makemake loa ke Alii e loaa ia ia ka hiamoe loihi i kumu e launa hou ai laua ma ka moeuhane me Laieikawai.

A pau ka ke Alii olelo ana no keia mau mea, hoomaka hou oia e hiamoe, aole nae i loaa ia ia ka hiamoe a hiki i ka napoo ana o ka la.

Iloko o keia hana a ke Alii, aole nae oia i hai aku i keia mea ana e ike nei ma ka moeuhane, ua huna loa ke Alii i kona hoa kuka mau, manao la hoi oia, aia a loaa hou aku, alaila hai aku i kona hoa Kuhina Nui.

A no ka makemake loa o ke Alii e loaa mau ia ia ka moeuhane mau no Laieikawai, kauoha ae la oia i kona Kuhina Nui e mama i awa.

A nolaila, hoolale koke ae la ke Kuhina i na mea mama awa o ke Alii e mama i ka awa, a makaukau ko ke Alii makemake, a laweia mai la, inu iho la ke Alii me kona Kuhina, a oki mai la ka ona a ka awa. Kau koke mai la nae iluna o ke Alii ka halialia aloha o Laieikawai, me he mea ala ua launa kino mamua. Alaila, hapai ae la ia i wahi olelo ma ke mele penei:

"Kau mai ana i o'u nei Ka halialia nae lehua o Puna, I lawea mai e ka lau makani, E ka ahe makani puulena o ka lua, Hiamoe ole loko i ka minamina, I ka makemake—e."

I aku la ke Kuhina o ke Alii, mahope iho o ka pau, ana o ke mele ana, "He mea kupanaha, aole hoi au wahine a kaua e noho nei, aka, iloko o kau mele e heluhelu nei, me he wahine la kau."

I mai la ke Alii, "Ua oki na olelo a kaua, no ka mea, ke oki mai nei ka ona o ka awa ia'u." Iloko oia manawa, haule aku la ke Alii i ka hiamoe nui, o ke oki no ia, no ka mea, ua poina loa ka hiamoe o ke Alii, ua ike ole ke Alii i kana mea e manao ai.

Hookahi po, hookahi ao o ka moe ana mama ka ona awa o ke Alii. Olelo aku la ke Alii i kona hoa kuka, "Ma keia ona awa o kaua, aole i waiwai iki."

I mai la kona hoa kuka, "Pehea la ka hoi ka waiwai o ka ona awa? Kainoa o ka ona no kona waiwai, o ka mahuna alua."

I mai la ke Alii, "Aole hoi paha oia, o ka ike aku ka hoi paha la ia Laieikawai, alaila waiwai ka ona ana o ka awa."

Mahope iho oia manawa, hoomau aku la ke Alii i ka inu awa a hala na la he nui, ua like paha me hookahi makahiki, aole nae ke Alii i ike i ka waiwai oia hana ana, nolaila, hoopau iho la ke Alii ia hana.

Mahope iho o ko ke Alii hoopau ana no ka inu awa, akahi no a hai aku ke Alii i ka loaa ana o Laieikawai ma ka moeuhane, a me ke kumu o kona hoomau ana i ka inu awa, a hai pu aku la no hoi ke Alii i ke kumu o kona kau ana i kanawai paa, no ka mea walaau iloko o kona wa hiamoe.

Ia laua e kamailio ana no keia mau mea, alaila, hoomaopopo loa ae la ke Alii e holo i Hawaii e ike ia Laieikawai. Ia wa ka hoopuka ana o laua i olelo hooholo no ke kii ia Laieikawai i wahine mare.

I ka pau ana o na la ino, a hiki mai ka manawa kupono no ka holo moana, kauoha ae la ke Kuhina i na Kapena waa o ke Alii, e hoomakaukau i na waa no ka holo i Hawaii ia po iho, ia manawa ke koho ana a ke Alii i na hoewaa kupono ke holo pu, ko ke Alii mau Iwikuamoo ponoi.

Mamua o ka napoo ana o ka la, kauohaia ka poe nana uli o ke Alii, a me na Kilokilo e nana i na ouli o ke ao a me ka moana, i na he hiki i ke Alii ke hele, a ina he hiki ole e like me ka mea mau; aka, ua maopopo i kona poe nana uli a Kilokilo hoi, he hike i ke Alii ke hele i kana huakai.

A i ka wanaao, i ka puka ana o ka Hokuhookelewaa, kau aku la ke Alii a me kona Kuhina, na hoewaa he umikumamaono, na hookele elua, he iwakalua ko lakou nui maluna o na kaulua, a holo aku la.

Ia holo ana a lakou ma keia holo ana, hiki mua lakou ma Nanakuli, i Waianae, ia wanaao, haalele lakou ia wahi, hiki mua lakou i Mokapu, a malaila lakou i noho ai he umi la, no ka mea, ua loohia iakou e ka ino, hiki ole ke holo i Molokai. A pau na la he umi, ike maopopoia aku la ka malie, a maikai ka moana. Ia po iho a ao, hiki lakou i Polihua, ma Lanai, a mailaila aku hiki ma Ukumehame, a no ka makani ino ia la, ua noho lakou malaila, a i kekahi la ae, haalele lakou ia wahi, hiki lakou i Kipahulu ia la.

Ia lakou ma Kipahulu, hooholo ae la ke Alii i olelo e hele wawae mauka, a ma na waa na kanaka. Ma kahi nae a lakou i noho ai, ua nui ka poe mahalo no Aiwohikupua no ke kanaka maikai.

Haalele lakou ia Kipahulu, hiki lakou ma Hana, ma uka no ke Alii me kona Kuhina, ma na waa no na kanaka. I ke Alii nae e hele ana, he nui ka poe i ukali ia laua, no ka makemake ia Aiwohikupua.

Ia lakou i hiki aku ai ma ke awa pae waa o Haneoo i Hana, he nue ka poe i lulumi mai e makaikai i ke Alii, no ka pakela o ka maikai.

Ia Aiwohikupua ma nae i hiki aku ai, e heenalu mai ana na kane a me na wahine i ka nalu o Puhele, aia nae ilaila kekahi kaikamahine Alii maikai kaulana o Hana, o Hinaikamalama kona inoa. Iloko hoi o ko laua ike ana i ua kaikamahine Alii nei o Hana, alaila, ua hoopuniia ke Alii kane, a me kona Kuhina e na kuko; a oia no hoi ke kumu o ko Aiwohikupua ma noho ana malaila ia la.

A pau ka heenalu ana a na kamaaina, a i ka nalu pau loa o ko Hinaikamalama hee ana, o ka nalu ia i pae, hoopolilei mai la ka hee ana a ke kaikamahine Alii ma ka wai o Kumaka, kahi hoi a Aiwohikupua ma e noho mai ana.

I ke kaikamahine Alii nae e auau ana i ka wai o Kumaka, ua hoopuiwaia ke Alii kane, a me kona Kuhina e ke kuko ino. A no ia mea, iniki malu aku la ke Kuhina o ke Alii ia Aiwohikupua, e hookaawale ia lana mai kahi a Hinaikamalama e auau ana, i ole laua e pilikia ma ka manao.

Ia Aiwohikupua ma i hoomaka ai e hookaawale ia laua mai ko ke Alii wahine wahi e auau ana, alaila, pane aku la ke Alii wahine, "E na'lii! he holo ka hoi ka olua, kainoa hoi he wehe ko ke kapa, lele iho hoi he wai, hookahi hoi ka auau ana o kakou, hoi aku he hale, a moe, he ai no, he i-a no hoi, a he wahi moe no hoi, oia iho la no ka waiwai a ke kamaaina, i makemake no hoi e hele, hele no, ina he makemake e noho, o Hana no hoi nei noho iho."

A no keia olelo a ke Alii wahine, I aku la ke Kuhina i ke Alii, "E! pono ha ka manao o ke Alii wahine, no ka mea, ua makemake loa ke Alii wahine ia oe."

I mai la o Aiwohikupua, "Ua makemake au i ke Alii wahine, no ka mea, ke ike lea nei au i ka oi loa o kona maikai mamua o ka'u mau wahine mua nana i kumakaia; aka, ua lohe oe i ka'u hoohiki paa ana, aole au e lawe mai i kekahi wahine o keia mau moku i wahine na'u."

A no keia olelo a Aiwohikupua, i aku kona Kuhina, "Ua laa oe no kela hoohiki au, alaila, e aho na'u ka wahine a kaua."

A pau keia kamailio liilii ana a laua, hele aku la laua i ka heenalu. A ia laua e heenalu ana, aia hoi, ua hoopuniia mai la ke Alii wahine no Aiwohikupua, a ua nui ka poe i hoopuni paaia no ka makemake i ke Alii kane.

A pau ka auau ana a laua, hoi aku la laua me ka manao e kau maluna o na waa a holo aku; aka, ike aku la o Aiwohikupua i ke Alii wahine e konane mai ana, a manao iho la ke Alii kane malihini e hele i ke konane; aka, ua lilo mua na ke Alii wahine ke kahea e konane laua.

A hiki o Aiwohikupua ma kahi o ke Alii wahine, kau na ilili a paa ka papa, ninau mai ke Alii wahine, "Heaha ke kumu pili o ka malihini ke make i ke kamaaina?"

I aku o Aiwohikupua, "He mau waa kaulua ko'u kumu pili, aia ke lana mai la iloko o ke kai, oia ko'u kumu pili me oe."

I mai la ke Alii wahine, "Aole he maikai o kou kumu pili e ka malihini, hookahi no kumu pili mama loa, oia na kino no o kaua, ina e make au ia oe, alaila, e lilo wau nau, ma kau hana e olelo mai ai, malaila wau e hoolohe ai, a e hooko ai hoi, ma ka mea kupono nae i ka hooko aku, a ina hoi e make oe ia'u, alaila, o oe no ka'u, e like me kau hana ia'u, pela no au e hana ai ia oe, me ko noho i Maui nei."

A no keia olelo a ke Alii wahine, hooholo koke ae la ke Alii kane i ka olelo ae. I ka hahau ana a laua i ka papa mua, make o Aiwohikupua.

Alaila, i mai la ke Alii wahine, "Ua eo ia'u, aohe ou kumu e ae e pili mai ai, a ina nae he kaikaina kou, alaila ae aku au e pili hou kaua."

A no keia mau olelo maikai a ke Alii wahine imua o Aiwohikupua, alaila, hooholo koke ae la oia i kona manao ae ma ka waha wale no.

A iloko o ko laua manawa kamailio, hoopuka aku la o Aiwohikupua i kona manao imua o ke Alii wahine, "He nani hoi ia ua pili ae nei ko'u kino me oe, a ua maikai no; aka, aole kaua e launa koke, aia a hoi mai au mai kuu kuakai kaapuni ia Hawaii; no ka mea, ua hoohiki wau mamua o kuu holo ana mai nei, aole wau e launa me kekahi o na wahine e ae, aia no a puni o Hawaii, alaila, hana wau e like me kuu makemake, e like me ka kaua e kamailio nei, a oia hoi ka hookoia ana o kou makemake. Nolaila, ke kauoha mua aku nei wau ia oe mamua o kuu hele ana, e noho oe me ka maluhia loa, aole e lilo i kekahi mea e ae, aole hoi e hana iki i kekahi mea pono ole e keakea ai i ka kaua hoohiki, a hoi mai wau mai kuu huakai makaikai mai, alaila, e hookoia ke kumu pili o ka wahine Alii. Ina i hoi mai wau, aole oe i maluhia, aole hoi oe i hooko i ka'u mau kauoha, alaila, o ka pau no ia."

Aole nae keia o ko Aiwohikupua manao maoli. A pau na kauoha a Aiwohikupua ia Hinaikamalama, haalele lakou ia Maui, hiki lakou nei i Kapakai ma Kohala.

I kekahi la ae, haalele lakou ia Kapakai, holo aku la lakou a mawaho pono o Kauhola, nana aku la o Aiwohikupua i ka akoakoa lehulehu ana o na kanaka mauka o Kapaau.

Ia manawa, kauoha ae la o Aiwohikupua i na hoewaa, e hookokoke aina aku na waa, no ka mea, ua makemake ke Alii e ike i ke kumu o keia akoakoa lehulehu ana o na kanaka.

A hiki lakou i ke awa pae waa ma Kauhola, ninau aku la ke Alii i ke kumu o ka akoakoa lehulehu ana o na kanaka, alaila, hai mai la na kamaaina, he aha mokomoko ke kumu o ia lehulehu ana.

Ia manawa, okalakala koke ae la o Aiwohikupua e hele e makaikai i ka aha mokomoko, a hekau iho la na waa o lakou, pii aku la o Aiwohikupua, a me kona Kuhina, a me na hookele elua, eha ko lakou nui o ka pii ana.

A hiki lakou i Hinakahua i ke kahua mokomoko, ia manawa, ike mai la ka aha mokomoko i ke keiki Kauai, no ka oi o kona kanaka maikai mamua o na keiki kamaaina, a lilo iho la ka aha i mea haunaele.

Mahope iho o keia haunaele ana, hoomaka hou ka hoonoho o ke kahua mokomoko, ia manawa, pili aku la o Aiwohikupua ma ke kumu laau milo, e nana ana no ka hoouka kaua.

Ia Aiwohikupua nae e ku ana ma kona wahi, puka mai la o Ihuanu a ku iwaena o ke kahua mokomoko, e hoike ana ia ia iho imua o ke anaina, a kahea mai la me ka leo nui, "Owai ka mea ma kela aoao mai e hele mai e mokomoko?" Aka, aole e hiki i kekahi mea ke aa mai e ku imua o Ihuanu, no ka mea, o ko Kohala oi kelakela no ia ma ka ikaika i ke kuikui.

Ia Ihuanu e hoike ana ia ia iho, huli ae la oia, a ike ia Aiwohikupua, kahea mai la, "Pehea oe e ka malihini? E pono paha ke lealea?"

A lohe o Aiwohikupua i keia leo kahea a Ihuanu, hele aku la a ku imua o ke kahua kaua, e hawele ana me kona aahu pukohukohu, i like me ke ano mau o na Puali o ke Alii. Pane aku la oia imua o kona hoa hakaka.

"E ke kamaaina, ua noi nai oe ia'u e lealea kaua, a eia hoi ka'u noi ia oe, i elua mai ma kou aoao, huipu me oe, akolu oukou, alaila mikomiko iki iho ka malihini."

A lohe o Ihuanu i keia olelo a Aiwohikupua, i mai la oia, "He oi oe o ke kanaka nana i olelo hookano iho nei wau imua o keia aha a pau, owau no ka oi mamua o na kanaka a pau, a ke olelo mai nei hoi oe i ekolu aku ma keia aoao, a heaha la oe i mua o'u?"

Olelo mai la o Aiwohikupua, "Aole au e aa aku e hakaka me oe ma kau noi, ke ole oe e ku mai me na mea e ae ma kou aoao, a heaha hoi oe imua o'u! Nolaila, ke olelo paa nei wau ano, he hiki ia'u ke hoolilo i keia Aha i mea ole iloko o kuu lima."

A no keia olelo a Aiwohikupua, hele mai la kekahi o na puali ikaika a ma ke kua o Aiwohikupua, olelo mai la. "E! mai olelo aku oe ia Ihuanu, o ko Kohala oi no kela; aohe puko momona o Kohala nei i kela kanaka."

Ia manawa, huli ae la o Aiwohikupua, a pale ae la i ka mea nana i olelo mai ma kona kua, haula aku la ilalo a make loa.



MOKUNA V

A ike mai la ka aha kanaka a pau o ke kahua mokomoko i ka oi ana o ka ikaika o Aiwohikupua, no ka make loa ana o ke kanaka ma ke pale wale ana no.

Ia manawa, hele mai la kekahi mau puali o Ihuanu, a olelo mai la ia Ihuanu penei: "E Ihuanu e! ke ike maopopo lea aku nei wau ano i keia manawa, aole e lanakila ana ko kakou aoao, a ma kuu manao paa hoi, e lanakila ana ka malihini maluna o kakou, no ka mea, ke ike maopopo aku la no oe, ua make loa ko kakou kanaka i ka welau wale no o koia la lima, ahona a kui maoli aku kela, lele liilii. Nolaila, ke noi aku nei au ia oe, e hui ka aha, e pono ke hoopau ka mokomoko ana, a me kou aa ana aku i ka malihini, a nolaila, e hele oe a i ka malihini, e lulu lima olua, a e haawi aku i kou aloha nona, i aloha pu ai olua me ka ike aku o ka aha ua hoomoe a pau wale ke kaua."

Iloko o keia olelo, alaila, ua ho-ai'a ka inaina wela o Ihuanu no keia olelo, me ka olelo aku, "E ko'u poe kokua, mai maka'u oukou, mai hopohopo no ka make ana o kela kanaka o kakou ma ke pale ana i ka welau o kona lima, aole anei wau i hana pela i kekahi mau la mamua ae nei maanei? A heaha la oukou i maka'u ai; a nolaila, ke hai aku nei wau ia oukou, ina i hopo oukou no kela malihini, alaila, e huna oukou i ko oukou mau maka i ke aouli, aia a lohe aku oukou ua lanakila o Ihuanu, alaila, hoomanao oukou i kuu puupuu ia Kanikapiha, ka ai a ke kumu i ao oleia ia oukou. No ka mea, ke ike nei wau, aole e lanakila mai oia maluna o'u, no ka mea, ua kani ka pola o kuu malo i keia la."

A no keia olelo a Ihuanu, i aku kona mau hoa hui mokomoko, "Auhea oe! Ua pau ka makou olelo, aohe hana i koe, kulia imua o ka ai a ke kumu a kakou i ao pu oleia mai ia makou, a ke olelo mai nei hoi oe, ua kani ka pola o ko malo, malia o lanakila oe i ua malo ou." Alaila, nee aku la kona mau hoa mawaho o ka aha.

Ia Ihuanu nae e olelo kaena ana ia ia iho imua o kona mau hoa no kona lanakila maluna o Aiwohikupua, alaila, oi mai la o Aiwohikupua a kokoke iki ma ke alo o Ihuanu, upoipoi ae la oia i kona mau lima ma ka poohiwi, me he moa kane la e hoomakaukau ana no ke kani ana, a olelo aku la oia ia Ihuanu, "E Ihuanu! Kuiia i kuu piko a pololei i eha kauna kui?"

A lohe o Ihuanu i keia kaena a Aiwohikupua e kui, alaila, leha ae la na maka o Ihuanu a puni ka aha, ike aku la oia e hiiia mai ana kekahi keiki opiopio loa, alaila, olelo aku la o Ihuanu ia Aiwohikupua, "Aole na'u oe e kui, na kela wahi keiki e hiiia mai la, nana oe e kui, a oia kou hoa hakaka."

A lohe o Aiwohikupua i keia olelo, he mea e kona ukiuki, ia manawa, pii ae la ka ula o Aiwohikupua a puni ke kino, me he mea la ua hooluuia i ke koko o na hipa keiki. Huli ae la oia a kupono imua o ka aha, a olelo aku la, "Owai keia kanaka i aa mai ai oia i ke keiki Kauai nei, nolaila, ke olelo nei wau i keia, he hiki i kuu Akua ke haawi mai ia'u e lanakila maluna o keia kanaka, a e hoolilo ae kuu Akua i ke poo o ko oukou ikaika i mea milimili na kuu mau hoewaa."

Alaila, kukuli iho la o Aiwohikupua a pule aku la i kona mau Akua penei: "E Lanipipili, Lanioaka, Lanikahuliomealani, e Lono, e Hekilikaakaa, a me Nakolowailani, i keia la, e ike mai oukou ia'u i ka oukou kama, ka oukou pua i koe ma ke ao nei, ma keia la, e haawi mai oukou i ka ikaika a pau maluna o ka oukou kama nei, e hiki no ia oukou ke hoohala i kana puupuu ma kona kui ana mai i ka oukou kama, a ke noi aku nei wau e haawi mai i ke poo o Ihuanu i kuu lima, i mea paani na ko'u mau hoewaa, i ike ai keia aha a pau, owau ke lanakila maluna o keia kanaka i Okipoepoe Oleia. Amene." (Amama.)

A pau kana pule ana, ku ae la o Aiwohikupua iluna me ka maka ikaika a makaukau no ka hoouka kaua, a ninau aku la ia Ihuanu, "Ua makaukau anei oe e kue mai ia'u?"

Olelo mai la o Ihuanu, "Aole au e kui aku ia oe, nau e kui mua mai ia'u."

A lohe ke kumu kui a Ihuanu i keia mau olelo, hele mai la a ma ka aoao o Ihuanu, i mai la, "Hawawa oe e kuu haumana, ina e kena hou mai kela, alaila, e hoomaka oe e kui me kou ikaika a pau, no ka mea, o kona manawa e kena mai ai e kui, oia iho la no ka hoomaka ana," a nolaila, ua pono keia ia Ihuanu.

A pau ka laua kamailio ana, ninau hou aku la o Aiwohikupua ia Ihuanu, "Ua makaukau anei oe e kui mai ia'u; ina he manao e kui, kui mai I kuu maka."

Ia manawa, i waiho koke mai ana o Ihuanu i ka puupuu, hu ka makani ma ka papalina o Aiwohikupua, aole nae i ku, no ka mea, ua alo o Aiwohikupua, oia ka mea i hala'i.

A hala ka puupuu a Ihuanu, e waiho koke ae ana o Aiwohikupua i kana puupuu, ku no i ka houpo, hula ma ke kua; ia manawa, kaikai ae la o Aiwohikupua i ke kanaka me kona lima, a kowali ae la ia Ihuanu imua o ke anaina, a kiola aku la i waho o ka aha, a lanakila iho la o Aiwohikupua maluna o Ihuanu uwauwa aku la ka pihe me ka hui o ka aha i ka poe makaikai.

A make iho la o Ihuanu, hele mai la kona mau hoa, e waiho ana, na mea hoi nana i olelo mai e hooki ka hakaka, me ka ninau iho, "E Ihuanu! ua hiki anei i ko ai i ao oleia ia makou ke hoola ia oe, e hakaka hou me kela kanaka ikaika lua ole?" Oia ke olelo henehene a kona mau hoa.

I ka lehulehu e lulumi ana no ka make o Ihuanu ko lakou Pukaua, a e uwe ana hoi, hele aku la o Aiwohikupua, a oki ae la i ke poo o Ihuanu, a me ka laau palau a Ihuanu, a kiola aku la i kona mau hookele, oia ka hooko hope loa ana o kana pule. A pau keia mau mea, haalele o Aiwohikupua i ka aha, a hoi aku la a kau iluna o na waa, a holo aku la, kui aku la ka lono o keia make a puni o Kohala, Hamakua, a puni o Hawaii.

Holo aku la lakou nei a kau i Honokaape, ma Waipio, mailaila aku a waho o Paauhau, nana ae la lakou e ku ana ka ea o ka lepo o uka, ninau aku la o Aiwohikupua i kona Kuhina, "Heaha la kela lehulehu e paapu mai nei o uka? He mokomoko no paha? Ina he aha mokomoko kela, e hele hou kaua e makaikai."

Olelo aku la kona Kuhina, "Ua oki ia manao ou, no ka mea, aole he huakai mokomoko ka kaua i hele mai nei, he huakai imi wahine ka kaua."

I mai o Aiwohikupua i ke Kuhina, "Kaheaia aku na hookele, e hooponopono ae na waa a holo pololei aku i ke awa, i lohe aku kakou i keia lehulehu." A hookoia ko ke Alii makemake, a holo aku lakou a malalo o ka pali kahakai, ninau aku la i na wahine e kuiopihi ana, "Heaha kela lehulehu o uka?"

Hai mai la na wahine ia lakou, "He aha hookuku mokomoko, a o ka mea oi o ka ikaika, alaila, oia ke hoounaia e hele e kuikui me ke kanaka Kauai i hakaka mai nei me Ihuanu, a make mai nei ua o Ihuanu; oia ia pihe e uwa ala."

A no keia mea, kena koke ae la o Aiwohikupua e hekau na waa, a lele aku la o Aiwohikupua, o kona Kuhina aku me na hookele elua, pii aku la lakou nei a hiki i ka aha mokomoko, aia nae lakou ma kahi kaawale mai e nana ana i ka aha.

Alaila, hele mai la kekahi kamaaina ma ko lakou nei wahi e noho ana, ninau aku la o Aiwohikupua i ka hana a ka aha, haiia mai la e like me ka olelo a kela mau wahine i olelo ai.

Olelo aku la o Aiwohikupua i kahi kamaaina, "E hele oe a olelo aku, owau kekahi e lealea me keia poe, aole nae e lealea me ka poe ikaika ole."

I mai la ua wahi kamaaina nei, "Hookahi no ikaika o keia aha o Haunaka, a oia ke hoounaia ana i Kohala, e hakaka me ke kanaka Kauai."

Olelo aku la o Aiwohikupua, "E hele koke oe, a olelo aku ia Haunaka e lealea maua."

A hiki aku ua wahi kanaka kamaaina nei a halawai me Haunaka; a lohe o Haunaka i keia mau olelo, lulu iho la oia i kona mau lima, paipai ae la i ka umauma, keekeehi na wawae, a peahi mai la ia Aiwohikupua e hele aku iloko o ka aha, a hele aku la o Aiwohikupua, a wehe ae la i kona kihei, a kaei ae la ma kona puhaka.

Ia Aiwohikupua ma ka aha, olelo aku la oia imua o Haunaka, "Aole e eha ke keiki Kauai ia oe, he lala kamahele no ka laau ku i ka pali."

Ia manawa a Aiwohikupua e kamailio ana no keia mau mea, kahea mai la mawaho o ka aha he wahi kanaka i ike i ka hakaka ana a Aiwohikupua me Ihuanu, "E Haunaka, a me ka aha, aole oukou e pakele i keia kanaka, ua like ka puupuu o keia kanaka me ka pololu, hookahi no kui ia Ihuanu, hula pu ka puupuu ma ke kua, a o ke kanaka no keia i make mai nei o Ihuanu."

Ia manawa, lalau mai la o Haunaka i na lima o Aiwohikupua, a aloha mai la oia, a o ka pau no ia, hoaikane laua, hui ka aha. A haalele lakou ia wahi, hele pu aku la o Aiwohikupua ma me ke aikane a kau lakou la ma na waa, a holo aku la a pae i Laupahoehoe.



MOKUNA VI

(Ma ka Mokuna V o keia Kaao, ua ike kakou ua hiki aku a Aiwohikupua ma Laupahoehoe; maanei e kamailio iki kakou no Hulumaniani ka Makaula nana i ukali mai o Laieikawai, mai Kauai mai, ka mea i olelomuaia ma ka helu mua o keia Kaao.)

I ka la a Aiwohikupua ma i haalele ai ia Paauhau, ma Hamakua, i ka la hoi i holo mai ai a hiki i Laupahoehoe, ua ike mua aku ka Makaula i na mea a pau i kekahi ahiahi iho mamua o ko Aiwohikupua hiki ana ma Laupahoehoe, a penei kona ike ana:

I ua ahiahi la, mamua o ka napoo ana o ka la, e noho ana ka Makaula ma ka puka o ka hale, nana aku la oia i ke kuku o na opua ma ka nana ana i na ouli o ke ao, a like me ka mea mau i ka poe kilokilo mai ka wa kahiko mai a hiki i keia manawa.

I aku la ua Makaula nei, "He waa Alii hoi keia e holo mai nei, he umikumamaiwa kanaka, hookahi Alii Nui, he mau waa kaulua nae."

Ia manawa, puiwa koke ae la ka lehulehu e noho pu ana me ka Makaula, a nana aku la aole he mau waa holo mai; nolaila, ninau aku la ka poe me ia, "Auhea hoi na waa au i olelo mai nei he mau waa Alii?"

Olelo aku ka Makaula, "Aole he mau waa maoli, ma ka opua ka'u ike ana aku la, apopo e ike kakou he waa Alii."

Ia po a ao ae, mahope o ka auina la ike hou aku la oia i ke ku a ka punohu i ka moana, ma ka hoailona i ku ia Aiwohikupua e like me ka mea i maa i ua Makaula nei. (E like paha me ka ike ana i ke Kalaunu Moi o kela Alii keia Alii ke hiki mai io kakou nei, pela paha ka maopopo ana o ko Aiwohikupua punohu i ikeia e ua Makaula nei.)

A no ka ike ana o ka Makaula i kela hoailona, ku ae la oia a hopu he wahi puaa, he moa lawa, me ka puawa, e hoomakaukau ana no ka hiki mai o Aiwohikupua.

A no keia hana a ka Makaula, he mea haohao loa ia i ko lakou poe, me ka ninau aku, "E hele ana oe e hoomakaukau nei keia ukana au?"

Hai mai la ka Makaula, "E hoomakaukau mua ana wau no ka hiki mai o kau Alii o Aiwohikupua, oia kela mea a'u i olelo aku ai ia oukou i ke ahiahi nei, nolaila, eia oia ke holo mai nei i ka moana, nona kela kualau i ka moana, a me keia noe e uhi nei."

A kokoke o Aiwohikupua ma i ke awa pae o Laupahoehoe, ia manawa ke kui ana o na hekili he iwakalua, pili pu na kanaka o Hilo nokeia mea, a i ka mao ana ae, ike aku la na mea a pau i keia kaulua e holo mai ana a pae i ke awa, me ka puloulou Alii iluna o na waa, alaila, maopopo ae la ka wanana a ka Makaula

I na waa e holo mai ana a pae, ku ana ka Makaula i ke awa, mai luna mai o Kaiwilahilahi, hahau iho la ka Makaula i ka puaa imua o ke Alii, a pule aku la oia ma ka inoa o na Akua o Aiwohikupua, a eia kana pule.

"E Lanipipili, e Lanioaka, e Lanikahuliomealani, e Lono, e Hekilikaakaa, e Nakolowailani. E na Akua o kuu Alii, kuu milimili, kuu ihi kapu, ka mea nana e kalua keia mau iwi. Eia ka puaa, ka moa lawa, ka awa, he makana, he mohai, he kanaenae i ke Alii na ka oukou kauwa nei, e ike i ka oukou kauwa ia Hulumaniani homai he ola, i ola nui, i ola loa, a kau i ka puaneane, a kani koo, a palalauhala, a haumakaiola, amama, ua noa, lele wale aku la."

Ia manawa a ke Alii e hoolohe ana i ka pule a ka Makaula, ike mai la o Aiwohikupua, o kana Makaula keia, ua mokumokuahua ka manawa o ke Alii i ke aloha i kana kauwa, no ka mea, ua loihi ka manawa o ka nalo ana, aole no hoi i ikeia ka manawa i nalo ai.

A pau ka pule ana a ua Makaula nei, kena koke ae ana o Aiwohikupua i kona Kuhina, "E haawi na makana a ka Makaula na na Akua."

Lele koke aku la ka Makaula a hopu i na wawae o ke Alii, a kau iho la iluna o ka a-i, a uwe iho la; a o Aiwohikupua hoi, apo aku la ma na poohiwi o kana kauwa, a uwe helu iho la.

A pau ka uwe ana, ninau iho la ke Alii i kana kauwa, " Heaha kou mea i hiki mai ai a noho ianei; a pehea ka loihi o kou hele ana."

Hai aku la ke kauwa e like me ka kakou heluhelu ana ma na Mokuna mua. Ia manawa a ka Makaula i olelo aku ai i ke Alii i na kumu a me na kuleana o kona hele ana, a pau ia. Alaila, na ka Makaula ka ninau hope ia Aiwohikupua; aka hoi, ma ka paewaewa o ka ke Alii olelo ana, me ka olelo aku, e huakai kaapuni kana.

Walea iho la ke Alii me ka Makaula ia po a wanaao, hoo makaukau na waa, a holo aku la.

Holo aku la lakou mai Laupahoehoe aku a hiki lakou i waho o Makahanaloa, nana aku la ua wahi kanaka nei (ka mea i kapaia he Kuhina), i ka pio mai a ke anuenue iuka o Paliuli.

Olelo aku la oia i ke Alii, "E! auhea oe? E nana oe i kela anuenue e pio mai la, aia ilaila o Laieikawai, ka mea a kaua e kii nei, a malaila no kahi i loaa ai ia'u."

Olelo aku la o Aiwohikupua, "Ke manao nei wau aole kela o Laieikawai, aole no nona kela anuenue, no ka mea, he mea mau no ia no na wahi ua a pau, he pio no ke anuenue. Nolaila, ke noi aku nei wau ia oe, e kali kaua a ike ia mai ka malie ana, a ikeia aku ka pio mai o ke anuenue iloko o ka manawa malie, alaila maopopo nona kela hoailona."

A ma keia olelo a ke Alii, hekau iho la na waa o lakou i ke kai, pii aku la o Aiwohikupua me kona Kuhina a hiki i Kukululaumania, ma ke kauhale o na kamaaina, a noho iho la malaila e kali ana no ka malie o ka ua. A hala na la eha malaila, haalele loa ka malie o Hilo, ike maopopoia aku la ke kalae ana mai o ka aina, a waiho wale mai o Panaewa.

I ka eha o ka la, i ke kakahiaka nui, ala ae la o Aiwohikupua, a puka aku la mawaho o ka hale, aia hoi, e pio mai ana no ke anuenue i kahi a laua i ike mua ai, kakali, loihi iho la ke Alii a hiki i ka puka ana o ka la, hoi aku la a kona Kuhina aia kela e hiamoe ana, hooala aku la, me ka i aku i ke Kuhina, "E! pono io paha kau e olelo nei, ia'u no kakahiaka poeleele, ala e aku nei no wau iwaho, ike aku nei no au, e pio mai ana ke anuenue i kahi no au i kuhikuhi ai ia'u, i ke kali mai la no wau a puka ka la, aia no ke mau la ke anuenue, hoi mai la wau hoala aku nei ia oe."

Olelo aku la ua wahi kanaka nei, "O ka'u ia e olelo aku ana ia oe, e holo kakou, i na paha aia kakou i uka o Paliuli kahi i noho ai i keia mau la."

Ia kakahiaka, haalele lakou ia Makahanaloa, holo waho na waa o lakou, o Keaau ke awa.

Ia holo ana o lakou a ahiahi, pae lakou i Keaau, nana aku la lakou e ku mai ana no na hale o Kauakahialii ma, e heenalu mai ana no hoi na kamaaina; a hiki lakou, mahalo mai la na kamaaina no Aiwohikupua e like me kona ano mau.

Noho malihini iho la lakou ia Keaau, a ahiahi, kauoha mua iho la o Aiwohikupua i na hookele a me na hoewaa, e noho malie a hoi mai laua mai ka laua huakai imi wahine mai, oiai o lakou wale no.

I ka napoo ana o ka la, hopu aku la o Aiwohikupua i kona aahu Ahuula, a haawi aku la i kahi kanaka, a pii aku la.

Pii aku la laua iloko o na ululaau loloa, i ka hihia paa o ka nahelehele, me ka luhi, a hiki laua ma kahi e kokoke ana i Paliuli, lohe laua i ka leo o ka moa. I aku la kahi kanaka i ke Alii, "Kokoke puka kaua."

Hoomau aku la no laua i ka pii a lohe hou laua i ka leo o ka moa (o ka moa kualua ia). Hoomau aku laua i ka pii a hiki i ka malamalama loa ana.

I aku la kahi kanaka i ke Alii, "E! puka kaua, aia ke kupunawahine o Laieikawai ke houluulu mai la i na moa, e like me kana hana mau."

Ninau aku la o Aiwohikupua, "Auhea ka hale o ke Alii Wahine?"

I aku la kahi kanaka, "Aia a puka lea aku kaua iwaho o ka mahinaai nei la, alaila, ike maopopo leaia aku ka hale."

A maopopo ia Aiwohikupua, ke kokoke hiki o laua i ka hale o Laieikawai, nonoi aku la oia e haawi mai kahi kanaka i ka ahuula, i paa iho ai o Aiwohikupua ia mea ma kona lima, a hiki i ko laua launa ana me ke Alii wahine o Paliuli.

A hala ka mahinaai, ike aku la laua i ka hale o Laieikawai, ua uhiia me no hulu melemele o ka Oo, e like me ka alelo a ke akua i ka Makaula, ma ka hihio iluna o Kauwiki.

Ia Aiwohikupua e nana ana i ka hale o ke Alii wahine o Paliuli, he mea e ke kahaha a me ka hilahila, ia manawa ka hoomaka ana o ko Aiwohikupua kanalua ana.

A no ke kanalua i loaa ia Aiwohikupua, olelo aku oia i kona kokoolua, "Auhea oe, ua hele mai nei kaua me ka manao ikaika no kuu wahine, kuhi iho nei wau, he wahine a lohe mai i ke ao, aole ka! i ike aku nei ka hana i ka hale o ke Alii Wahine, aole no ona lua, nolaila, ano e hoi kaua me ka launa ole."

I mai la kona Kuhina, "He mea kupanaha, a hiki ka hoi kaua i ka hale o ko wahine, ka kaua mea i au mai nei i keia mau kai ewalua, eia ka hoi he koi kau e hoi; e hele no kaua a launa, aia mai ilaila ka nele a me ka loaa; no ka mea, ina no paha ia e hoole mai, hoomano aku no, ua akaka no he waa naha i kooka ko kaua, ko ke kane."

"Auhea oe?" Wahi a Aiwohikupua, "Aole e hiki ia kaua ke hele e halawai me ke Alii wahine, a aole no hoi e Ioaa; no ka mea, ke ike nei wau, ua ano e loa ka hale. Ua lawe mai nei au i ko'u ahuula, i makana e haawi aku ai i ke Alii wahine e Paliuli nei; aka, ke nana aku nei wau o ke pili iho la ia o ka hale o ke Alii; no ka mea, ua ike no oe, o keia mea, he ahuula aole ia e loaa i na mea e ae, i na Alii aimoku wale no e loaa'i, nolaila, e hoi kaua." O ka hoi iho la no ia me ka launa ole.



MOKUNA VII

Ia Aiwohikupua ma i haalele ai ia Paliuli, hoi aku la laua a hiki i Keaau, hoomakaukau na waa, a ma ia wanaao, kau maluna o na waa, a hoi i Kauai.

Ma ia hoi ana, aole nae i hai aku o Aiwohikupua i kekahi kumu o ka hoi ana, aia i ka hiki ana i Kauai, ma keia hoi ana, akahi no a ike kona Kuhina i ke kumu.

Ma keia holo ana mai Keaau mai, a kau i Kamaee, ma Hilopaliku, a ma kekahi la ae, haalele lakou ia laila, hiki lakou i Humuula, ma ka palena o Hilo, me Hamakua, ia manawa ka ike ana mai a ka Makaula ia Aiwohikupua e holo ana i ka moana.

A hala hope o Humuula ia lakou, hiki lakou mawaho pono o Kealakaha, ike mai la lakou nei i keia wahine e noho ana i ka pali kahakai, e hiamoe ana nae ke Alii ia manawa.

Ia lakou i ike aku ai i kela wahine, hooho ana lakou iluna o na waa, "E! ka wahine maikai hoi!"

A no keia, hikilele ae la ka hiamoe o Aiwohikupua, ninau ae la i ka lakou mea e walaau nei, haiia aku la, "He wahine maikai aia ke noho mai la i ka pali." Alawa ae la ke Alii, a ike aku la he mea e o ka wahine maikai.

A no keia mea, kauoha ae la ke Alii i na hoewaa e hoe pololei aku ma kahi a ka wahine e noho mai ana, a holo aku la a kokoke, halawai mua iho la lakou me ke kanaka e paeaea ana, ninau aku la, "Owai kela wahine e noho mai la iluna o ka pali maluna pono ou?"

Haiia mai la, "O Poliahu."

A no ka manao nui o ke Alii e ike i kela wahine, peahiia aku la, a iho koke mai la kela me kona aahukapa i hoopuniia i ka hau, a haawi mai la i kona aloha ia Aiwohikupua, a aloha aku la no hoi ke Alii kane i kona aloha ma ka lululima ana.

Ia laua e halawai malihini ana, i aku o Aiwohikupua "E Poliahu e! E ka wahine maikai o ka pali, pomaikai wale wau ia oe ma ko kaua halawai ana iho nei, a no aila, e ke Alii wahine o ka pali nei, ke makemake nei wau e lawe oe ia'u i kane hoao nau, a e noho kanaka lawelawe aku malalo ou, ma kau mau olelo e olelo ai, a malaile wale no wau. Ina hoi e ae oe e lawe ia'u e like me ka'u e noi aku nei ia oe, alaila, e kau kaua maluna o na waa, a holo aku i Kauai, a pehea ia?"

I mai la ka wahine, "Aole wau he wahine no keia pali, no uka lilo mai wau, mai ka piko mai o kela mauna, e aahu mau ana i na kapa keokeo e like me keia kapa a'u e aahu aku nei. A pehea la i hikiwawe ai ka loaa ana o ko'u inoa ia oe e ke Alii?"

Olelo aku la o Aiwohikupua, "Akahi no wau a maopopo no Maunakea mai oe, a ua loaa koke kou inoa ia makou ma ka haiia ana e kela kanaka paeaea."

"A no kau noi e ke Alii," wahi a Poliahu, "E lawe wau ia oe i kane na'u, a nolaila, ke hai aku nei wau ia oe, me ka ninau aku; aole anei o oe ke Alii i ku iluna a hoohiki ma ka inoa o kou mau Akua, aole oe e lawe i hookahi wahine o keia mau mokupuni, mai Hawaii nei, a Kauai; aia kau wahine lawe noloko mai o Moaulanuiakea? Aole anei oe i hoopalau me Hinaikamalama, ke kaikamahine Alii kaulana o Hana? A pau ko huakai kaapuni ia Hawaii nei, alaila, hoi aku a hoao olua? A no kau noi mai e lawe kaua ia kaua i mau mea hoohui nolaila, ke hai aku nei wau ia oe; aia a hoopau oe i kau hoohiki mua, alaila, aole na'u e lawe ia oe, nau no e lawe ia'u a hui kaua e like me kou makemake."

A no keia olelo a Poliahu, pili pu iho la ko Aiwohikupua manao me ke kaumaha no hoi; a liuliu hoopuka aku la o Aiwohikupua i wahi ninau pokole penei, "Pehea la oe i ike ai, a i lohe ai hoi no ka'u mau hana au e hai mai nei? He oiaio, e Poliahu e, o na mea a pau au e olelo mai nei, ua hana wau e like me ia nolaila, e hai mai i ka mea nana i olelo aku ia oe."

"Aole o'u mea nana i hai mai i keia mau mea, e ke Alii kane, no'u iho no ko'u ike," wahi a ke Alii wahine, "no ka mea, ua hanau kupuaia mai wau e like me oe, a ua loaa no ia'u ka ike mai ke Akua mai o ko'u mau kupuna a hooili ia'u, e like me oe, a na ia Akua wau i kuhikuhi mai e like me ka'u e olelo nei ia oukou. Ia oukou no e holo mai ana i Humuula, ua ike wau nou na waa, a pela wau i ike ai ia oe."

A no keia olelo, kukuli iho la o Aiwohikupua, a hoomaikai aku la imua o Poliahu, me ke noi aku e lilo ia i kane hoopalau na Poliahu, me ke noi aku e holo pu i Kauai.

"Aole kaua e holo pu i Kauai," wahi a ka wahine, "aka, e kau wau me oukou a Kohala, hoi mai wau, alaila hoi oukou."

Mai ka hoomaka ana e halawai na'lii a hiki i ka pau ana o na olelo a laua, iluna no o na waa keia mau kamailio ana.

Mamua o ka holo ana, olelo aku ka wahine ia Aiwohikupua, "Ke holo pu nei kakou, e hookaawale mai ko'u wahi, kaawale aku ko olua wahi, aole o na kanaka, ua akaka ko lakou wahi, mai hoopa mai oukou ia'u, aole hoi au e hoopa ia oukou a hiki wale i Kohala, e noho maluhia loa kakou a pau." A ua maikai ia mea imua o lakou.

Ia holo ana o lakou a hiki i Kohala, aole i hanaia kekahi mea iho iwaena o lakou.

Ia lakou ma Kohala, a hiki i ka la i haalele ai o Aiwohikupua ma ia Kohala, lawe ae la o Poliahu i kona kapa hau, a haawi aku la ia Aiwohikupua me ka olelo aku, "O kuu kapa hau, he kapa i papa loaia e ko'u mau makua, aole e lilo i kekahi mea e ae, ia'u wale iho no; aka, no ko kaua lawe ana ia kaua i kane hoao oe na'u, a pela hoi wau ia oe, nolaila, ke haawi lilo aku nei wau i keia kapa, a hiki i kou la e manao mai ai ia'u ma na hoohiki a kaua, alaila, loaa kou kuleana e imi ae ai ia'u a loaa, iluna o Maunakea, alaila, hoike ae oe ia'u, alaila, hui kino kaua."

A lohe o Aiwohikupua i keia mau mea, alaila, he mea olioli nui loa ia i ko ke Alii kane naau, a me kona Kuhina, a me na kanaka hoewaa.

Ia manawa, kii aku la o Aiwohikupua i kona Ahuula, lawe mai la a hoouhi aku la ia Poliahu, me ka olelo aku, "E like me kau olelo ia'u mamua o kou haawi ana mai ia'u i ke kapa hau, pela no oe e malama ai a hiki i ko kaua hui ana e like me ke kauoha."

A pau ka laua kamailio ana i ka wanaao, hookaawale lakou i ka wahine noho mauna, a holo aku la a hiki i Hana, a halawai me Hinaikamalama.



MOKUNA VIII

A hiki o Aiwohikupua ma i Hana, mai Kohala aku mahope iho o ko lakou hookaawale ana ia Poliahu, ma ke awa pae waa o Haneoo ko lakou hiki mua ana, ma ko Hinaikamalama wahi e noho ana.

Ia Aiwohikupua nae i hiki aku ai ma kela awa pae waa, i ka moana no lakou i lana aku ai; a ia lakou e lana ana malaila, ike mai la o Hinaikamalama, o Aiwohikupua keia mau waa, mahamaha mai la ka wahine me ka manao e hele aku ana a halawai me ka wahine; aka, aia no lakou ke lana malie mai la i ka moana.

Hele mai o Hinaikamalama a ma kahi a Aiwohikupua ma e lana ana; I aku la ka wahine, "He mea kupanaha! heaha iho nei hoi keia o ka lana ana o na waa iloko o ke kai? Mahamaha mai nei keia i ka ike ana mai nei ia oukou, kainoa la hoi he holo mai a pae ae, aole ka! Nolaila, ke ninau aku nei wau ia oe; malaila no anei oukou e lana ai a holo aku?"

"Ae," wahi a Aiwohikupua.

"Aole oukou e hiki," wahi a ka wahine "no ka mea, e kauoha no wau i ka Ilamuku e hoopaa ia oe, ua lilo oe ia'u i ke konaneia, a ke waiho nei no ia hoohiki a kaua, a ua noho maluhia wau me ka malu loa a hiki i kou hoi ana mai la."

"E ke Alii Wahine, aole pela," wahi a Aiwohikupua, "aole au i hoopau i ka kaua hoohiki, ke mau nei no ia, aole no i hiki i ka manawa e hookoia ai ia hoohiki a kaua, no ka mea, ua hai mua aku wau ia oe, aia a puni o Hawaii ia'u, alaila, hookoia kou kumu pili e ke Alii wahine. Nolaila, holo aku nei wau me ka manao e puni o Hawaii, aole nae i puni, a Hilo no, loaa ae nei i ka uhai mai Kauai mai no ka pilikia o ko ka hale poe, nolaila, hoi mai nei; i kipa mai nei i ou la e hai aku no keia mau mea ia oe, a nolaila, e noho malu oe a hiki i kuu hoi hou ana mai, hookoia ka hoohiki."

A no keia olelo a Aiwohikupua, hoi mai la ka manao o ke Alii wahine, a like me mamua.

A pau keia mau mea, haalele lakou ia Hana, a holo mai lakou a hiki i Oahu nei, a mai anei aku a like a like o ka moana o Oahu nei, a me Kauai, hai aku la oia i kana olelo i na hoewaa, a me na hookele, penei: "Auhea oukou, ke hai aku nei wau i kuu olelo paa; ina i hiki kakou i Kauai, mai olelo oukou i Hawaii aku nei kakou i ka imi wahine, o lilo auanei ia i mea hoohilahila ia'u, i na e loheia ma keia hope aku, alaila, i loheia no ia oukou, a o ka uku o ka mea nana e hai keia olelo no ka holo ana i Hawaii, o ka makemake ka mea nana e olelo, make mai kana wahine, o ka ohi no ia o ka make a ka mea hoaikane mai." Oia ke kanawai paa a ke Alii i kau ai no ka poe i holo pu me ia i Hawaii.

A hiki lakou i Kauai, ma ka napoo ana o ka la, a halawai me na kaikuahine. Ia manawa ka hoopuka ana i olelo i kona mau kaikuahine, penei: "Ia'u i hele aku nei i ka'u huakai hele, ua haohao paha oukou, no ka mea, aole wau i hai aku ia oukou i ke kumu o ia hele ana, aole no hoi wau i hai aku i ka'u wahi e hele ai; a nolaila, ke hai malu aku nei wau ia oukou e o'u mau kaikuahine o kakou wale. I Hawaii aku nei makou i nalo iho nei, i kii aku nei wau ia Laieikawai i wahine mare (hoao) na'u, no ko'u lohe ana no ia Kauakahialii e olelo ana i ka la a lakou i hiki mai ai. I ka hele ana aku nei hoi, aole no hoi i kanamai a ke ano-e o ka wahine; aole nae au i ike aku ia Laieikawai; aka, o ka hale ka'u i ike maka aku, ua uhiia mai i ka hulu melemele o na manu Oo; nolaila, manao no au aole e loaa, hoi okoa mai nei me ka nele. A no ia manao o'u, aole e loaa ia'u, manao ae au ia oukou e na kaikuahine, ka poe no e loaa ai ko'u makemake i na la i hala, nolaila, kii mai nei au ia oukou e holo i Hawaii, o oukou no ka poe e loaa ai ko'u makemake, a ma keia wanaao, e ku kakou a e hele." Alaila, he mea maikai keia olelo a ko lakou kaikunane ia lakou.

Iloko o keia manawa a Aiwohikupua e olelo ana me na kaikuahine, akahi no a maopopo i kona Kuhina, oia ka ke kumu o ka hoi wikiwiki ana ia Kauai.

I kekahi la ae, wae ae la o Aiwohikupua i mau hoewaa hou, no ka mea, ua maopopo i ke Alii ua luhi na hoewaa mua; a makaukau ka holo ana, ia po iho, lawe ae la ke Alii he umikumamaha hoewaa, elua hookele, o na kaikuahine elima, o Mailehaiwale, o Mailekaluhea, o Mailelaulii, o Mailepakaha, a me ko lakou muli loa o Kahalaomapuana, o ke Alii a me kona Kuhina, he iwakalua-kumakolu ko lakou nui. I ka wanaao oia po, haalele lakou ia Kauai, hiki ma Puuloa, a mailaila aku a kau ma Hanauma, i kekahi la ae kau i Molokai, ma Kaunakakai; mailaila aku a pae i Mala, ma Lahaina; a haalele lakou ia wahi, hiki lakou i Keoneoio, ma Honuaula; a malaila i noho loihi ai ekolu anahulu.

No ka mea, ua nui ka ino ma ka moana, a pau na la ino, alaila, ua ikeia mai ka maikai o ka moana.

Ia manawa ko lakou haalele ana ia Honuaula, a holo aku la a hiki ma Kaelehuluhulu, ma Kona, Hawaii.

Ia Aiwohikupua ma i holo aku ai mai Maui aku a hiki i kela wahi, ua ike mua mai o Poliahu i ko lakou holo ana a me ka hiki ana i Kaelehuluhulu.

Nolaila, hoomakaukau mua o Poliahu ia ia no ka hiki aku o Aiwohikupua, alaila hoao; hookahi malama ke kali ano o Poliahu no ko laua hoao e like me ka laua hoohiki ana; aka, ua hala o Aiwohikupua ma Hilo, no ke kii no ia Laieikawai.

I kekahi manawa, ku mai ia Poliahu ka ike no ka Aiwohikupua mau hana; ma ko Poliahu ano kupua keia ike ana, a no ia mea, waiho wale no iloko o ka wahine kona manao, aia a halawai laua, alaila, hoike aku i kana mea e ike nei no ka Aiwohikupua mau hana.

Ma keia holo ana a Aiwohikupua, mai Kaelehuluhulu aku, hiki mua lakou ma Keaau, aka, ua nui no na la, a me na po o keia hele ana.

I ke awakea o kekahi la, hiki aku lakou ma Keaau, a pau na waa i ka hooponopono, a me na ukana o lakou, ia wa no, hoolale koke ae ana ke Alii i na kaikuahine, a me kona Kuhina e pii i uka o Paliuli; a ua hooholo koke lakou ia manao o ke Alii.

Mamua o ko lakou pii ana i Paliuli, kauoha iho la o Aiwohikupua i na hookele, a me na hoewaa, "Eia makou ke hele nei i ka makou huakai hele, ka mea hoi a kuu manao i kau nui ai a halawai maka, e noho malie loa oukou, aia no ka oukou mea malama o na waa; i kali oukou a i ao keia po, a i po ka la apopo, alaila, ua waiwai makou; aka, i hoi kakahiaka mai makou i ka la apopo, alaila, ua nele no ka'u mea i manao ai, alaila, o Kauai ke alo, huli aku hoi." Oia ke kauoha a ke Alii.

A pau ke kauoha a ke Alii i na kanaka, pii aku la a like a like o ka po, hiki lakou i Paliuli. Olelo aku la o Aiwohikupua i na kaikuahine, "O Paliuli keia, eia ianei o Laieikawai, ko oukou kaikoeke, nolaila, imiia ka oukou pono."

Alaila, lawe ae la o Aiwohikupua ia Mailehaiwale, i ka hanau mua o lakou e like me ko lakou hanau ana. Ku iho la ma ka puka ponoi o ka hale o Laieikawai, ia Mailehaiwale e ku la ma ka puka o ka Halealii, kuu aku ana keia i ke ala, po oloko i ke ala, aia nae o Laieikawai me kona kahu ua pauhiaia e ka hiamoe nui; aka, aole nae e hiki ke hiamoe i kela manawa, no ka mea ua hoalaia e ke ala o Mailehaiwale.

Ia puoho ana ae o laua mai ka hiamoe, haohao ana laua nei i keia ala launa ole; a no keia haohao, kahea aku la o Laieikawai me ka leo oluolu i kona kupunawahine penei:

LAIEIKAWAI: "E Waka, e Waka—e."

WAKA: "E-o, heaha kau o ka po e ala nei?"

LAIEIKAWAI: "He ala, eia—la, he ala e wale no keia, he ala anuanu, he ala huihui, eia la i ka houpo i ka manawa o maua."

WAKA: "Aole no he ala e, o Mailehaiwale aku la na, o na kaikuahine aala o Aiwohikupua i kii mai la ia oe i wahine oe, a i wahine oe, a i kane ia; o ke kane ia moeia."

LAIEIKAWAI: "Ka! aole au e moe ia ia."

A lohe aku la o Aiwohikupua i ka hoole ana mai a Laieikawai, no ka makemake ole e lawe ia Aiwohikupua i kane mare, alaila, he mea e ka hilahila, no ka mea, ua lohe maopopo aku la lakou nei i ka hoole ana mai.



MOKUNA IX

Mahope iho o ka manawa i hooleia ai ko ke Alii kane makemake; alaila, olelo aku la o Aiwohikupua i kona Kuhina, "E hoi kaua, a e noho na kaikuahine o'u iuka nei, a na lakou no e imi ae ko lakou wahi e noho ai, no ka mea, aole a lakou waiwai, ua nele ae la no ka mea i manaoia ai e loaa ia lakou."

I mai la kona Kuhina, "He mea kupanaha loa ia oe, kainoa, ua olelo oe ia'u mamua o ko kakou la i haalele ai ia Kauai; o na kaikuahine wale no ou ka mea nana e kii kou makemake, a ua ike no hoi oe i ke ko ana o ka lakou mau hana; ua kena ae nei oe ia Mailehaiwale i kana loaa, a ua lohe aku la no hoi kakou i ka hoole ana mai a Laieikawai, aole paha no ko kaikuahine ia hewa, e hiki ai ia kaua ke haalele ia lakou. Nolaila, hele ae la ia ia, eha ou mau kaikuahine i koe, malia paha o loaa i kekahi o lakou."

I aku la o Aiwohikupua, "Nele ae la ka i ka hanau mua, okiloa aku paha lakou."

I hou aku kona Kuhina, "E kuu Haku, e hoomanawanui hou kaua, e hoao ae o Mailekaluhea i kana loaa, a i nele, alaila, hoi kakou."

Alaila, ua maikai iki ia olelo i ke Alii, olelo aku la o Aiwohikupua, "E hoao aku hoi oe i kau loaa, a i nele oia iho la no."

Hele aku la o Mailekaluhea, a ma ka puka o ka Halealii, ku iho la, kuu aku la i ke ala, oia hele no o ke ala a pa i kaupoku maloko o ka hale, mai kaupoku ka hoi ana iho loaa ia Laieikawai ma, ia manawa, hikilele hou ae laua mai ka hiamoe ae.

I aku la o Laieikawai i kahi kahu, "He ala okoa hoi keia, aole hoi e like me ke ala mua iho nei, he oi nae hoi keia mamua o kela iho nei, he kane paha ka mea nona, keia ala."

Olelo aku kahi kahu, "Kaheaia ko kupunawahine, e hai mai i ke ano o keia ala."

Kahea aku la o Laieikawai.

LAIEIKAWAI: "E Waka, e Waka—e."

WAKA: "E—o, heaha kau o ka po e ala nei?"

LAIEIKAWAI: "Eia la he ala, he ala e wale no keia, he ala anuanu, he ala huihui, eia la i ka houpo i ka manawa o maua."

WAKA: "Aole na he ala e, o Mailekaluhea aku la, o kekahi kaikuahine aala o Aiwohikupua, i kii mai la ia oe i wahine oe i kane ia, o ke kane ia moeia."

LAIEIKAWAI: "Ka! aole au e moe ia ia."

I aku la o Aiwohikupua i ua wahi Kuhina nei ona, "E! ke lohe pono aku la oe i ka hoole ana ae la a ke Alii wahine."

"Ae, ua loke, heaha la auanei ko ia hoole ana ae la, o ko laua aala no kai makemake oleia ae la, malia hoi o ae ia Mailelaulii."

"Hoopaa no hoi oe," wahi a Aiwohikupua, "kainoa ua hai mua iho nei wau ia oe i ko'u manao e hoi kakou, eia kau he hoololohe, hoololohe iho la oe la, aeia mai la."

"Aole ka hoi i pau na kaikuahine o kaua, alua i hala, ekolu i koe," wahi a kona Kuhina, "kuuia aku paha i pau, he nani ia, ua pau na kaikuahine o kaua i ke kii, wikiwiki auanei hoi paha oe e hoi, a hiki kakou i kai o Keaau, olelo kakou no ka loaa ole, e olelo ae auanei ka poe kaikuahine ou i koe; ina no ia makou ka olelo ana mai e kii, ina no ua ae mai o Laieikawai, aia la, loaa ka lakou mea e kamailio ai, kuuia aku i pau."

"Auhea oe e kuu Kuhina," wahi a Aiwohikupua, "aole o oe ke hilahila ana, owau no, ina e like ana ka manao o ka moopuna me ko Waka la, ina ua pono."

"Kuuia aku paha i ka hilahila," wahi a kona Kuhina, "kainoa ua ike no oe, he waa naha i kooka ko kaua ko ke kane, a hoole mai aunei ia nawai e olelo kana hoole ana, kainoa o kakou wale no kai lohe, hoaoia'ku paha o Mailelaulii."

A no ka ikaika loa o ua wahi Kuhina nei ona i ke koi, hooholo ke Alii i ka ae.

Hele aku la o Mailelaulii a kupono i ka puka o ka Halealii, kuu aku ana oia i kona aala e like me na mea mua, hikilele hou mai la o Laieikawai mai ka hiamoe, a olelo aku la i kahi kahu, "He wahi ala okoa wale no hoi keia, aole hoi e like me kela mau mea mua."

I mai la kahi kahu, "Kaheaia o Waka."

LAIEIKAWAI: "E Waka, e Waka—e."

WAKA: "E—o, heaha la kau o ka po e ala nei?"

LAIEIKAWAI: "Eia la he ala, he ala e wale no keia, he ala anuanu, he ala huihui, eia la i ka houpo i ka manawa o maua."

WAKA: "Aole na he ala e, o Mailelaulii aku la na o na kaikuahine aala o Aiwohikupua, i kii mai la ia oe i wahine oe i kane ia, o ke kane ia moeia."

LAIEIKAWAI: "Ka! aole au e moe ia ia."

"I hookahi no hoi hoole ana o ka pono," wahi a Aiwohikupua, "o ka hele ka ia he kauna wale ae no koe o ka hoole, makena no hoi ua hilahila ia oe e ke hoa."

"Kuuia aku paha i ka hilahila," wahi a kona Kuhina, "a i ole e loaa i na kaikuahine o kaua, alaila, na'u e kii a loaa iloko o ka hale, a olelo aku wau e lawe ia oe i kane hoao nana e like me kou makemake."

A no keia olelo a kona Kuhina, alaila, ua hoopihaia ko ke Alii naau i ka olioli, no ka mea, ua lohe kela ia Kauakahialii i ka loaa ana i ua wahi kanaka nei o Laieikawai, i hiki ai i kai o Keaau.

Ia manawa, kena koke ae la o Aiwohikupua ia Mailepakaha, hele aku la a ku ma ka puka o ka Halealii; kuu aku la i kona aala, a hikilele mai la ko Laieikawai hiamoe, honi hou ana no i ke ala. I hou aku keia i kahi kahu, "Eia hou no keia ala, he wahi ala nohea hoi keia."

Olelo hou aku kahi kahu, "Kaheaia o Waka."

LAIEIKAWAI: "E Waka, e Waka—e."

WAKA: "E—o, heaha kau o ka po e ala nei?"

LAIEIKAWAI: "Eia la he ala, he ala okoa hoi keia, aole hoi i like me na ala mua iho nei, he ala maikai keia, he ala nohea, eia la i ka houpo i ka manawa o maua."

WAKA: "Aole na he ala e, o Mailepakaha aku la o ke kaikuahine aala o Aiwohikupua, i kii mai la ia oe i wahine oe i kane ia, o ke kane ia moeia."

LAIEIKAWAI: "Ka! aole au e moe ia ia, ina i kii mai kekahi mea e ia'u, aole no wau e ae ana! Mai hoomoe hou oe ia'u ia Aiwohikupua."

A lohe o Aiwohikupua, a me kona Kuhina i keia hoole hou ana o Laieikawai, i aku ua Kuhina nei ona, "E kuu Haku, pale ka pono! aohe pono i koe, hookahi no pono o ka hoi wale no koe o kakou; kaukai aku nei hoi ka pono i ko kaikuahine muli la hoi, i ole ae hoi ia lakou, ia'u aku la hoi, i lohe aku nei ka hana, e hoole loa ae ana no kela, me ka nuku maoli ae la no i ke kupunawahine; a eia nae hoi ka'u wahi olelo i koe ia oe, o ka olelo no auanei ka'u, o ka ae no kau."

"Oleloia ana," wahi a Aiwohikupua, "a i ike aku au he kupono i ka ae, alaila ae aku, i na he kupono ole, aole no au e ae aku."

"E kii kaua ma o ke kupunawahine la," wahi a ua Kuhina nei, "e noi aku ia ia, malia o ae mai kela."

Olelo aku o Aiwohikupua, "Aole a kakou hana i koe, ua pau, eia wale no ka olelo i koe, o na kaikuahine o kaua, e noho lakou i ka nahelehele nei, no ka mea, aohe a lakou waiwai."

Alaila, huli aku la o Aiwohikupua a olelo aku la i na kaikuahine, "E noho oukou, ua nele ae la no ka'u mea i makemake ai e lawe mai ia oukou, o ka nahele no nei noho iho." Ke hele aku nei e maamaama.

A pau ka Aiwohikupua olelo ana i na kaikuahine; kulou like iho la ke poo o na kaikuahine i kahi hookahi, e uwe ana.

Kaha aku la o Aiwohikupua ma iho, kahea aku la o Kahalaomapuana, ke kaikuahine muli loa, i aku la, "E laua la! ku iho, e lohe mua makou i Kauai, e lawe ana oe a haalele ia makou i keia wahi, i na aole makou e hiki mai. Pono no la hoi ia, ina owau kekahi i kii aku nei ia Laieikawai, a nele ana la hoi, alaila, pono kau haalele ana ia'u, pau pu no o ka mea i hewa, a me ka mea hewa ole. Aole oe he malihini ia'u, ia'u wale no e ko ai kau mau mea a pau."

A lohe o Aiwohikupua i keia olelo a kona kaikuahine opio, hoohewa iho la oia ia ia iho.

Kahea mai la o Aiwohikupua i ke kaikuahine opiopio, "Iho mai kaua, ou mau kaikuaana ke noho aku."

"Aole wau e hiki aku," wahi a kona kaikuahine opiopio, "aia a pau loa makou i ka hoi pu me oe, alaila, hoi aku au."

A no keia olelo a kona kaikauhine opiopio, alaila i aku o Aiwohikupua, "O noho mamuli ou mau kaikuaana, a nau no e huli ae me ko mau kaikuaana i ka oukou wahi e hele ai, eia wau ke hoi nei."

Huli aku la o Aiwohikupua ma e hoi, ia laua e hele ana ma ke ala, kani aku la ke oli a Mailehaiwale, penei:

"Kuu kaikunane kapu, Laniihikapu o ka manawa—e, e hoi—e; E hoi oe a ike aku I ka maka o na makua, hai aku, Eia makou ianei, E malu ana i ka hala nui, He hooumau hala paha?"

Huli mai la o Aiwohikupua nana hope aku la i na kaikuahine, me ka i aku, "Aole he hala hoomau, kainoa ua hai mua iho nei no wau ia oukou, no ka oukou waiwai ole, oia kuu mea i haalele ai ia oukou, ina i loaa iho nei kuu makemake ia oukou, alaila, aole oukou e noho, oia iho la no ko oukou mea i laweia mai ai." Huli aku la no laua hoi, pau ka ike ana i na kaikuahine.

A hala aku la o Aiwohikupua ma, kuka iho la na kaikuahine i ko lakou manao, a hooholo iho la lakou, e ukali mahope o ke kaikuane, me ka manao e maliu mai.

Iho aku la lakou a hiki i kai o Keaau, e hoomakaukau ana na waa; noho iho la na kaikuahine ma ke awa, e kali ana no ke kaheaia mai, a pau lakou i ke kau maluna o na waa, aole nae kaheaia mai, ia lakou i hoomaka ai e holo, kani aku la ke oli a Mailekaluhea, penei:

"Kuu kaikunane kapu, Laniihikapu o ka manawa, e huli mai, E nana mai i ou mau pokii, I na hoa ukali o ke ala, O ke ala nui, ala iki, O ka ua haawe kua, Me he keiki la; O ka na hookamumu hala, Hookamumu hala o Hanalei—e. Pehea makou—e, I hea no la hoi kau haalele, Haalele oe i ka hale, Hele oe i kau huakai. Ike aku—e, Ike aku i ka maka, I ka maka o na makua, Aloha wale—e."

Iloko o keia oli ana a Mailekaluhea, aole nae i maliu iki mai ko lakou kaikunane, a hala aku la lakou la ma na waa, noho iho la na kaikuahine, kuka iho la i manao no lakou, hookahi mea nana i hoopuka ka lakou olelo, o Kahalaomapuana, ko lakou muli loa.

Eia kana olelo, "He nani ia ua maliu ole mai la ko kakou kaikunane alii, i ka Mailehaiwale a me Mailekaluhea, i ka laua uwalo aku, e aho e hele no kakou mauka a kahi e pae ae ai lakou, alaila, na Mailelaulii e kaukau aku i ko kakou kaikuahine, malia o aloha mai ia kakou." A ua holo like ae la ia manao ia lakou.

A haalele lakou ia Keaau, hiki mua na kaikuahine i Punahoa, ma kahi i kapaia o Kanoakapa, noho iho lakou malaila; hiki hope o Aiwohikupua ma.

Ia Aiwohikupua ma i aneane ai e pae mai ma kahi a na kaikuahine e noho aku ana, ike mai la o Aiwohikupua e noho aku ana kona mau kaikuahine, kahea koke ae la o Aiwohikupua i na hoewaa a me na hookele, "E haalele kakou i keia awa; no ka mea, eia no ua poe uhai loloa nei, e pono kakou ke imi aku i awa e ae e pae aku ai."

Ia lakou i haalele ai i kahi a na kaikuahine e noho ana, hea aku la o Mailelaulii mahope, ma ke mele, penei:

"Kuu kaikunane kapu, Laniihikapu o kuu manawa—e! Heaha ka hala nui? I paweo ai na maka o kuu haku, I kapu ai ka leo i ka uwalo, Ka uwalo hoi a kou mau pokii, Kou mau pokii kaikuahine hoi, E maliu mai. E maliu mai i na hoa ukali, Na hoa pii pali o Haena, Kokolo pali o ke ala haka, Alahaka ulili o Nualolo, Pali kui—e! kui o Makana, E iala—e, hoi mai—e. Homai ka ihu i ou pokii, A hele aku i kau huakai, I ka huakai hoi a ke aloha ole—e. Aloha oe, ike aku, Ike aku i ka aina, I ka maka o na makua—e."

A lohe o Aiwohikupua ma i ka leo o keia kaikuahine, lana malie iho la na waa, alaila, i aku la o Kahalaomapuana, "Pono io kakou, akahi no hea ana i lana malie ai na waa, hoolohe aku kakou o ka leo o ke kahea mai, a kau kakou maluna o na waa, alaila, palekana."

A liuliu ka lakou la hoolana ana i na waa, o ka huli aku la no ia o Aiwohikupua ma e holo, aole wahi mea a maliu iki mai.

A hala aku la lakou la, kuka hou iho la na kaikuahine i olelo hou na lakou. O Kahalaomapuana no ko lakou mea manao.

I mai la oia i kona mau kaikuaana, "Elua maua i koe, owau a me Mailepakaha."

Olelo mai hoi o Mailepakaha, "Aole no e maliu mai ia'u; no ka mea, ke maliu ole ae la ka hoi i ko kaua mau kaikuaana, oki loa aku paha wau, i ko'u manao, e aho nau e hoalohaloha'ku na kahi mea uuku o kakou, malia o maliu mai ia oe."

Aole nae he ae o kahi muli loa, alaila, hoailona iho la lakou, ma ka huhuki ana i na pua mauu, o ka mea loihi o ka mauu, oia ka mea nana e hoalohaloha ko lakou kaikunane; aka, i ka hoailona ana, ku ia Kahalaomapuana ka hoailona.

A pau ka lakou hana ana no keia mau mea, haalele lakou ia Punahoa, hele ukali hou mai Ia lakou ma kahi e loaa ai ko lakou kaikunane, ia hele ana, hiki lakou i Honolii, ua hiki mua o Aiwohikupua ma i Honolii, noho mai la lakou nei ma kahi kaawale, a pela no hoi o Aiwohikupua ma ma kahi kaawale.

Ia lakou ma Honolii ia po, kuka iho la lakou e moe kekahi poe, a e ala hookahi, a holo ia mea ia lakou. Hoomaka ko lakou wati e like me ko lakou hanau ana, a i ko lakou kaikaina ka wati wanaao o ke ku ana. O ke kumu o ia hana ana a lakou pela, i ikeia ka manawa holo o Aiwohikupua ma; no ka mea, ua maa kona mau kaikuahine i ka holo ana mai, mai Kauai mai, ma ka wanaao e holo ai.

Ku aku la na kaikuahine i ka po, a hiki i ko Mailepakaha wati e ku ana, hoomakaukau o Aiwohikupua ma i na waa no ka holo ana, hoala aku la ia i kekahi poe o lakou, a ala like mai lakou a pau.

Ia lakou e okuu nui ana, o ka Kahalaomapuana wati ia, a kau lakou ma na waa, hookokoke aku la kona mau kaikuahine ma ke awa, a o Kahalaomapuana ka mea i hele loa aku a paa mahope o na waa, a kahea aku ma ke mele, penei:

"Ko makou kaikunane haku, Kaikunane kapu, Laniihikapu o kuu piko—e! Auhea oe, o o—e, O oe, o makou, i o ianei hoi, Nau ka huakai, Ukali aku makou, I na pali i ka hulaana kakou, Au aku o ka Waihalau, Waihalau i Wailua—e; He aloha ole—e. He aloha ole paha kou ia makou, Na hoa ukali o ka moana, O ka ale nui, ale iki, O ka ale loa, ale poko, O ka ale kua loloa o ka moana, Hoa ukali o kela uka, O kela nahele liuliu, O ka po iu anoano, E huli mai. E huli mai, a e maliu mai, E hoolono mai ka i uwalo a'u, A'u hoi a kou pokii muli loa. Ihea la hoi kau haalele Haalele iho ia makou I kahi haiki, Nau i waele ke alanui mamua, Mahope aku makou ou, Ike'a ai he mau pokii, Ilaila la haalele aku ka huhu, Ka inaina, ka opu aloha ole, Homai ka ihu i ou mau pokii, Aloha wale—e."

Ia manawa a kona kaikuahine muli loa e hapai ana i keia leo kaukau imua o Aiohikupua, alaila, ua hoomaeeleia ka naau o ko lakou kaikunane i ke aloha kaumaha no kona kaikuahine.

A no ka nui loa o ke aloha o Aiwohikupua i ko lakou pokii, lalau mai la a hoonoho iho la iluna o kona uha, a uwe iho la.

Ia Kahalaomapuana e kau ana i ka uha o kona kaikunane, kena ae la o Aiwohikupua i na hoewaa, i hoe ikaika; ia manawa, ua hala hope loa kekahi mau kaikuahine, a hala mua lakou la.

Ia lakou e holo ana, alaila, ua pono ole ka manao o Kahalaomapuana i kona mau kaikuaana.

Ia Kahalaomapuana e uwe ana no kona mau kaikuaana, ia manawa kona noi ana'ku ia Aiwohikupua, e hoihoi ia ia me kona mau kaikuaana; aka, aole no he maliu mai o Aiwohikupua.

"E Aiwohikupua," wahi a kona kaikuahine, "aole wau e ae e lawe oe ia'u owau wale, ke ole oe e lawe pu me ko'u mau kaikuaana; no ka mea, ua kahea mua ae no oe ia'u i ko kakou wa i Paliuli; aka, aole wau i ae mai, no kou lawe ia'u owau wale."

A no ka paakiki loa o Aiwohikupua aole e hookuu i kona kaikuahine, ia manawa, lele aku la o Kahalaomapuana mai luna aku o ka waa a haule iloko o ke kai. Ia manawa, hoopuka aku la kona kaikuahine i olelo hope, ma ke mele, penei:

"Ke hoi la oe a ike aku, Ike aku i ka maka, I ka maka o na makua, Aloha aku i ka aina, I ka nui a me na makamaka, Ke hoi nei wau me o'u pokii, Me o'u kaikuaana hoi—e."



MOKUNA XI

Iloko o keia kaukau hope loa a Kahalaomapuana, ua hoopihaia ko Aiwohikupua naau i ke aloha nui; a kahea ae la oia e hooemi hope na waa, aka, ua hala hope loa o Kahalaomapuana i hope, no ka ikaika loa o ka holo o na waa; a i ka wa i huli hope ai na waa e kii hou i kona kaikuahine, aole nae i loaa.

(Maanei e waiho iki i ke kamailio ana no Aiwohikupua, e pono ke kamailio hou no kona mau kaikuahine; alaila, e kamailio hou no Aiwohikupua.)

Ia manawa a Aiwohikupua ma i haalele aku ai i na kaikuahine ma Honolii, a lawe pu aku ia Kahalaomapuana; nui loa iho la ke aloha, a me ka uwe ana no ko lakou kaikaina, ua oi aku ko lakou aloha ia Kahalaomapuana, mamua o ko lakou aloha i ko lakou mau makua, a me ka aina.

Ia lakou no e uwe ana, hoea mai ana o Kahalaomapuana ma ka pali mai, alaila, ua kuuia ka naau kaumaha o kona mau kaikuaana.

A hui ae la lakou me ko lakou kaikaina, a hai aku la oia i kana hana, a me ke kumu o kona hoi ana mai e like me ka mea i olelo muaia ae nei ma keia Mokuna.

A pau ka lakou kamailio ana no keia mau mea, kuka iho la lakou i ka pono o ko lakou noho ana, a hooholo ae la lakou e hoi hou lakou i Paliuli.

Mahope iho o ko lakou kuka ana no lakou iho, haalele lakou ia Honolii, hoi aku la a uka o Paliuli, ma kahi e kokoke aku ana i ka hale o Laieikawai, noho iho la lakou maloko o na puha laau.

A no ko lakou makemake nui e ike ia Laieikawai, hoohalua mau lakou i keia la keia la, a nui na la o lakou i hoohalua ai, aole lakou i ike iki no ka lakou mea e hoohalua nei, no ka mea, ua paa mau ka puka o ka hale i na la a pau.

A no ia mea, kukakuka ae la lakou i mea e ike aku ai lakou ia Laieikawai, a nui na la o ko lakou imi ana i mea e ike aku ai no ke Alii wahine o Paliuli, aole loaa.

Iloko o kela mau la kuka o lakou, aole i pane iki ko lakou kaikaina, a no ia mea, olelo aku kekahi o kona mau kaikuaana, "E Kahalaomapuana, o makou wale no ia e noonoo nei i mea no kakou e ike aku ai ia Laieikawai, aole nae he loaa; malia paha, aia ia oe kekahi mea e hiki ai, e olelo ae oe."

"Ae," wahi a ko lakou kaikaina, "e ho-a kakou i ahima kela po keia po, a e oli aku ka hanau mua, alaila, i ka muli iho, pela a pau kakou, i hookahi no olioli ana a ka mea hookahi ma ka po, alaila, ia'u ka po hope loa; malia paha o lilo ka a-a mau ana a ke ahi i na po a pau i mea no ke Alii e uluhua ai, alaila, hele mai e nana ia kakou, alaila, pela paha e ike ai kakou ia Laieikawai."

A ma keia olelo a Kahalaomapuana, ua pono ia imua o lakou.

I ka po mua, ho-a ae la lakou i ahi, a ia Mailehaiwale ke oli ana ia po, e like me ka lakou hooholo like ana. A i kekahi po mai ia Mailekaluhea, pela mau lakou i hana ai a hala no po eha, aole nae i loaa ia Laieikawai ka hoouluhuaia, ua loho no nae ke Alii wahine i ke oli, a ua ike no hoi i ka a-a mau ana a ke ahi; a heaha la ia mea i ke Alii wahine.

I ka lima o ka po, oia ko Kahalaomapuana po, o ka hope loa no hoi ia; ho-a iho la ke ahi, a ma ka waenakonu o ka po, hana iho la o Kahalaomapuana he pu la-i, a hookani aku la.

Iloko oia manawa, akahi no a komo iloko o Laieikawai ka lealea no kela leo e kani nei, aole nae i hoouluhuaia ke Alii wahine. A ma ka pili o ke ao, hookani hou aku la o Kahalaomapuana i kana pu la-i e like me ke kani mua ana, alaila, ua lilo iho la no ia i mea lealea no ke Alii; elua wale no puhi ana a Kahalaomapuana ia po.

I ka lua o ka po, hana hou no o Kahalaomapuana i kana hana; ma ka pili nae o ke ahiahi kana hoomaka ana e hookani, aole nae i uluhua ke Alii.

Ma ka pili o ka wanaao oia po no, ka lua ia o ka hookani ana. Ia manawa, ua hoouluhuaia ko Laieikawai manawa hiamoe; a o ka oi no hoi keia o ka po lealea loa o ke Alii.

A no ka uluhua o Laieikawai, kena ae la oia i kona wahi kahu e hele e nana i kahi i kani mai ai keia mea kani.

Ia manawa, puka ae la ua wahi kahu nei o ke Alii iwaho o ka Halealii, a ike aku la i ke ahi a ua poe kaikamahine nei e aa mai ana, hookolo aku la oia a hiki i kahi o ke ahi e a ana, ma ke kaawale nae keia kahi i ku aku ai me ka ike ole mai a lakou la ia ianei.

A ike keia, hoi aku la a ia Laieikawai, ninau mai la ke Alii.

Hai aku la kahi kahu i kana mea i ike ai, mamuli o ka ninau a ke Alii, "Ia'u i puka aku ai mai ka hale aku nei, ike aku la wau he ahi e aa mai ana, hele aku nei wau a hiki, a ma ke kaawale ko'u ku ana aku, me ka ike ole mai o lakou la ia'u. Aia hoi, ike aku la wau he mau kaikamahine elima, e noho ana a puni ke ahi, he mau kaikamahine maikai wale no lakou, ua like wale no na ano, hookahi nae o lakou wahi mea uuku loa, a nana ka mea kani lealea a kaua e lohe aku nei."

A lohe ke Alii i keia mea, olelo aku la oia i kona kahu, "E kii oe a kahi mea uuku o lakou, olelo aku oe e hele mai ianei, i hana mai ai oia i kana mea hoolealea imua o kaua."

A no keia olelo a ke Alii, hele aku la kahi kahu a hiki i kahi o na kaikamahine, a ike mai la lakou i keia mea, hai aku la oia, "He alele wau i hoounaia mai nei e kuu Alii e kii mai i kekahi o oukou e like me ka'u mea e manao ai e lawe, nolaila, ke lawe nei wau i kahi mea uuku o oukou e hele e launa pu me kuu Alii e like me kana kauoha."

A Iaweia aku la o Kahalaomapuana, alaila, ua hoohauoliia ka naau o kona mau kaikuaana, no ka manao no e loaa ana ka pomaikai mahope.

A hiki aku la ua wahi kaikaina nei o lakou imua o Laieikawai.

Ia ia nae i hiki aku ai a ka hale, wehe ae la ke kahu o ke Alii i ka puka o ka Halealii, ia manawa, ua hoopuiwa kokeia ko Kahalaomapuana lunamanao, no ka ike ana aku ia Laieikawai e kau mai ana iluna o ka eheu o na manu e like me kona ano mau, elua hoi mau manu Iiwipolena e kau ana ma na poohiwi o ke Alii, e lu ana i na wai ala lehua ma ke poo o ke Alii.

A no ka ike ana aku o Kahalaomapuana i keia mau mea, a he mea kupanaha ia imua o ke Kaikamahine malihini, haule aku la oia i ka honua me ka naau eehia.

Hele aku la ke kahu o ke Alii, a ninau aku la, "Heaha keia e ke kaikamahine?"

A palua kana ninau ana, alaila, ala ae la ke kaikamahine, a olelo aku la i ke kahu o ke Alii me ka i aku, "E ae mai oe ia'u e hoi au me ou kaikuaana, ma kahi i loaa ai wau ia oe, no ka mea, ua eehia wau i ka maka'u no ke ano e loa o kau Alii."

Olelo mai la ke kahu o ke Alii, "Mai maka'u oe, mai hopohopo, e ku oe a e komo aku e halawai me kuu Alii e like me kana kauoha ia oe."

Previous Part     1  2  3  4  5  6  7  8  9  10     Next Part
Home - Random Browse