679 2 Pet. III, 9: "... nolens aliquos perire, sed omnes ad poenitentiam reverti."

680 De Praedest., sect. 2, n. 13: "Secundum communem aestimationem hominum paria videntur, Deum velle ut pereas et nolle te ponere in electorum suorum numero neque gratiam congruam et perseverantiam dare; aeque enim infallibiliter ex huiusmodi decretis sequeretur damnatio. Et si alterutrum horum decretorum esset subeundum, quivis censeret sibi esse indifferens, utrum eligatur, quum utrumque ante praevisionem operum sit conceptum." The teaching of St. Augustine and that of St. Thomas on this point is in dispute. See Chr. Pesch, Praelect. Dogmat., Vol. II, 3rd ed., pp. 230 sqq., and Heinrich-Gutberlet, Dogmatische Theol., Vol. VIII, 433.

681 In his treatise De Servo Arbitrio.

682 Cfr. Denifle, Luther und Luthertum in der ersten Entwicklung, Vol. I, Mainz 1904.

683 Instit. Christ. Religionis, l. II.

684 Cfr. Schiffini, De Gratia Divina, pp. 378 sqq.

685 Cfr. Pohle-Preuss, God the Author of Nature and the Supernatural, pp. 291 sqq.

686 Sess. VI, can. 4: "Si quis dixerit, liberum hominis arbitrium a Deo motum et excitatum nihil cooperari assentiendo Deo vocanti ... neque posse dissentire, si velit, sed velut inanime quoddam nihil omnino agere mereque passive se habere, anathema sit." (Denzinger-Bannwart, n. 814.)

687 Cfr. Pohle-Preuss, op. cit. (note 5), pp. 295 sq.

688 In support of this contention Jansenius quoted St. Augustine, In Gal., n. 49: "Quod amplius nos delectat, secundum id operemur necesse est."

689 J. Forget in the Catholic Encyclopedia, Vol. VIII, pp. 288 sqq. On Jansenism see Hergenroether, Kirchengeschichte, 4th ed., ed. by J. P. Kirsch, Vol. III, pp. 386 sqq., 466 sqq., Freiburg 1909.

690 Sess. VI, cap. 5: "Unde in sacris literis quum dicitur: Convertimini ad me et ego convertar ad vos, libertatis nostrae admonemur; quum respondemus: Converte nos, Domine, ad te et convertemur, Dei nos gratia praeveniri confitemur." (Denzinger-Bannwart, n. 797.) Cfr. Oswald, Die Lehre von der Heiligung, 3rd ed., pp. 186 sq.

691 Zach. I, 3.

692 Jer. XXXI, 21.

693 Rom. IX, 19: "Voluntati enim eius quis resistit?"

694 1 Tim. IV, 7: "Exerce autem teipsum (γύμναζε δέ σεαυτόν) ad pietatem."

695 Acts VII, 51: "Vos semper Spiritui Sancto resistitis (ἀντιπίπτετε), sicut patres vestri, ita et vos."

696 Matth. XIX, 17: "Si autem vis ad vitam ingredi, serva mandata." Cfr. Apoc. IV, 20: "Ecce sto ad ostium et pulso; si quis audierit vocem meam et aperuerit mihi ianuam, intrabo ad illum."

697 Cfr. the Scriptural argument for the existence of sufficient grace, supra, pp. 45 sq.

698 V. supra, pp. 102 sq., 141 sq.

_ 699 Instit._, l. II, c. 3, sect. 10: "_Voluntatem movet [gratia Christi], non qualiter multis saeculis traditum est et creditum, ut nostrae postea sit electionis, motioni aut obtemperare aut refragari, sed illam efficaciter afficiendo. Illud ergo toties a Chrysostomo repetitum repudiari necesse est: _Quem trahit, volentem trahit._" Many Patristic texts of similar tenor have been gathered and explained by Cardinal Bellarmine in his treatise _De Gratia et Libero Arbitrio_, VI, 11.

700 Cfr. De Gratia Christi, c. 47: "Ista quaestio, ubi de arbitrio voluntatis et Dei gratia disputatur, ita est ad discernendum difficilis, ut quando defenditur liberum arbitrium, negari Dei gratia videatur; quando autem asseritur Dei gratia, liberum arbitrium putetur auferri."

701 De Corrept. et Gratia, XII, 38: "Subventum est infirmitati voluntatis humanae, ut divina gratia indeclinabiliter et insuperabiliter ageretur."

702 Cfr. his Sermones, 163, c. 11, n. 13: "Totum ex Deo, non tamen quasi dormientes, non quasi ut non conemur, non quasi ut non velimus. Sine voluntate tua non erit in te iustitia Dei. Voluntas quidem non est nisi tua, iustitia non est nisi Dei.... Sine te fecit te Deus. Non enim adhibuisti aliquem consensum, ut te faceret Deus. Quomodo consentiebas, qui non eras? Qui ergo fecit te sine te, non te iustificat sine te. Ergo fecit nescientem, iustificat volentem. Tamen ipse iustificat, ne sit iustitia tua."

703 De Spiritu et Litera, c. 34: "Consentire vocationi Dei vel ab ipsa dissentire propriae voluntatis est."

704 Ep., 157, 2, 10: "Neque enim voluntatis arbitrium ideo tollitur, quia iuvatur; sed ideo iuvatur, quia non tollitur." (Migne, P. L., XXXIII, 677).

705 De Gratia et Libero Arbitrio, I, 2: "Tolle liberum arbitrium et non erit, quod salvetur; tolle gratiam et non erit, unde salvetur." On other difficult passages in the writings of St. Augustine cfr. Mausbach, Die Ethik des hl. Augustinus, Vol. II, pp. 208 sqq., Freiburg 1909.

706 Cfr. Banez, Comment. in S. Theol., 1 p., qu. 14, art. 13: "Nulla secunda causa potest operari, nisi sit efficaciter determinata a prima."

707 Cfr. Billuart, De Deo, diss. 8, art. 4: "Movet nempe Deus non solum ad substantiam actus, sed etiam ad modum eius, qui est libertas."

708 Cfr. Alvarez, De Auxiliis, disp. 83, n. 9: "Quando agens infinitae virtutis movet aliquod subiectum, tale subiectum infallibiliter movetur, quid tunc resistentia passi non superat nec adaequat virtutem agentis. Sed Deus est agens infinitae virtutis. Ergo motio Dei efficax respectu cuiuscumque hominis in quibuslibet circumstantiis positi erit medium congruum et aptum, ut infallibiliter inducat effectum, ad quem ex Dei intentione datur."

709 Cfr. Billuart, De Deo, diss. 8, art. 5: "Restat ergo tertia sententia, scilicet Deum praemovere physice ad entitatem peccati et sic se effecturum definivisse decreto positivo et effectivo; operatur enim omnia secundum consilium voluntatis suae."

710 Cfr. Pohle-Preuss, God the Author of Nature and the Supernatural, pp. 73 sqq.

711 Cfr. De Lemos, Acta Congr. de Aux., p. 1065: "Illa praepositio 'prae' nihil aliud denotat aut denotare potest quam Deum esse priorem et primam causam, prius natura et causalitate moventem, applicantem, inclinantem et determinantem voluntatem, quam ipsa voluntas se determinet."

712 Cfr. Gonet, Clypeus Theol. Thomist., disp. 11, art. 5: "Haec divina motio in creatura recepta a Thomistis physica appellatur, ... quia ex propria essentia et ab intrinseco est efficax, independenter a quocumque creato consensu."

713 Cfr. Graveson, Epist. Theol. Polem., t. I, ep. 11: "Voluntas creata priusquam se determinet, a Deo debet determinari, quia scil. indifferens sit eaque indifferentia non solvatur quam per praeviam Dei motionem." Cfr. Alvarez, De Auxiliis, disp. 28: "Liberum arbitrium, quia creatum est, licet determinet sibi actum, illum tamen determinat praedeterminatum a Deo."

714 Cfr. Reginald., De Novit. Antiquit. Nominis Praedeterm. Phys., l. II, c. 36: "Quum Deus hanc motionem det causis sciens et volens atque adeo cum [aeterna] cognitione et intentione certa cuiusdam determinati effectus, alias haec essent a casu respectu Dei: consequitur illam praemotionem physicam esse praedeterminationem."

715 Cfr. Nazarius, Comment. in S. Theol. S. Thom., 1 p., qu. 22, art. 4: "Sublata a Deo physicae praemotionis efficacitate nulla relinquitur alia in Deo sufficiens causalitas respectu determinationis liberorum actuum et consequenter neque in Deo esse poterit talium praescientia futurorum." See also Pohle-Preuss, God: His Knowability, Essence, and Attributes, pp. 383 sqq., 400 sqq.

716 Cfr. Contenson, Theol. Mentis et Cordis, l. VIII, diss. 2, specul. 3: "Generalem praemotionem ideo solum adstruimus, ut per eam ad gratiam per se efficacem uberius fortiusque stabiliendam viam muniamus ad eamque propugnandam serviat etiam philosophia."

717 Cfr. Alvarez, De Auxiliis, disp. 92, n. 6: "Repugnant ad invicem auxilium efficax ad consentiendum et actualis dissensus."

718 Cfr. Alvarez, op. cit., disp. 122, n. 16: "Efficacia auxilii praevenientis gratiae et connexio eius infallibilis cum libera cooperatione arbitrii tota fundatur et desumitur, tamquam ex prima radice, ex omnipotentia Dei atque ex absoluto et efficaci decreto voluntatis eius volentis, ut homo quem movet convertatur et pie operetur, nec huiusmodi efficacia ullo modo dependet etiam, tamquam a conditione sine qua non, ex futura cooperatione arbitrii creati."

719 Cfr. Alvarez, op. cit., disp. 19, n. 7: "Praedictum auxilium actuale determinat liberum arbitrium ad unam numero actionem, non subditur libero arbitrio quantum ad usum."

720 Cfr. Graveson, Epist. Theol. Polem., t. I, ep. 1: "Gratia thomistice sufficiens ita ex natura sua essentialiter distinguitur a gratia thomistice efficaci, ut numquam et in nullo casu gratia thomistice sufficiens evadere possit gratia efficax thomistice nec umquam ponatur actus secundus, nisi accesserit gratia efficax thomistice."

721 Prael. Theol., disp. 5, c. 6: "In gratia sufficiente totum id continetur quod ad potentiam bene operandi exigitur, non autem totum id quod ulterius requiritur ad actum; certum est enim in omni causa agente aliquid plus ad actum quam ad potentiam requiri."

722 Panoplia, t. IV, p. 2, tr. 3, c. 2: "Auxilium sufficiens ita sufficientiam tribuit ad operandum, si homo velit, quod defectus operationis nullo modo provenit ex insufficientia aliqua ipsius auxilii, sed tantum ex defectu arbitrii, quod ei resistit et impedimentum ponit."

723 Cfr. Limbourg, S. J., "Selbstzeichnung der thomistischen Gnadenlehre" in the Innsbruck Zeitschrift fuer kath. Theologie, 1877.

724 Billuart, De Deo, diss. 8, art. 4. 3.

725 Cfr. Banez, Comment. in S. Theol. S. Thom., 1 p., qu. 14, art. 13, concl. 14: "Nam voluntas creata infallibiliter deficiet circa quamcumque materiam virtutis, nisi efficaciter determinetur a divina voluntate ad bene operandum."

726 Other evasions are treated by Schiffini, De Gratia Divina, pp. 400 sqq. On the true notion of merely sufficient grace, v. Ch. I, Sect. 2, No. 6, supra.

727 The Molinists also regard supernatural grace as a praemotio physica; cfr. Chr. Pesch, Praelect. Dogmat., Vol. V, 3rd ed., pp. 145 sq., Freiburg 1908.

728 Gonet, Clypeus Theol. Thomist., disp. 9, art 5, 3.

729 Cfr. Alvarez, De Auxiliis, disp. 22, n. 39: "Solus Deus propter suam infinitatem et omnipotentiam, quia est auctor voluntatis creatae, potest illam immutare conformiter ad suam naturam et movere efficaciter atque applicare ad producendum actum in particulari, non solum secundum substantiam, sed etiam secundum modum libertatis, quod tamen non potest alia causa creata."

730 Cfr. Pohle-Preuss, God: His Knowability, Essence, and Attributes, pp. 282 sqq.

731 Alvarez, De Auxiliis, disp. 22, n. 19: "Nam tamdiu manet libertas in voluntate, quamdiu intellectus illi repraesentat obiectum cum indifferentia."

732 De Deo, diss. 8, art. 4, 2.

733 De Auxiliis, disp. 92, n. 11: "Etiam posito auxilio efficaci in voluntate componitur cum illo potentia ad dissentiendum, quamvis nulla sit potentia ad coniungendum actualem dissensum cum auxilio efficaci [not: cum actuali consensu]."]

734 Sess. VI, cap. 5: "Homo ... inspirationem illam [gratiam efficacem] recipiens ... illam et abiicere potest." (Denzinger-Bannwart, n. 797). Sess. VI, can. 4: "Si quis dixerit, liberum hominis arbitrium a Deo motum et excitatum nihil cooperari assentiendo Deo excitanti atque vocanti, quo ad obtinendam iustificationis gratiam se disponat ac praeparet, neque posse dissentire, si velit, sed velut inanime quoddam nihil omnino agere mereque passive se habere, anathema sit." (Denzinger-Bannwart, n. 814.)

735 Thus Alvarez, De Auxiliis, disp. 93, art. 1: "Nunc autem dicimus Concilium Tridentinum ... numquam usum fuisse verbo illo resistere, sed verbo dissentire et [abiicere], ut insinuaret non esse idem formaliter resistere seu posse resistere auxilio efficaci et posse dissentire seu abiicere gratiam vocationis.... Unde licet arbitrium motum auxilio efficaci ad consentiendum possit dissentire, si velit, non tamen potest Deo resistere vel auxilio eius efficaci, secundum quod est instrumentum voluntatis divinae."

736 Sess. III, cap. 3: "Quare fides ipsa in se, etiamsi per caritatem non operetur, donum Dei est et actus eius est opus ad salutem pertinens, quo homo liberam praestet ipsi Deo obedientiam, gratiae eius cui resistere possit consentiendo et cooperando." (Denzinger-Bannwart, n. 1791.)

737 Cfr. Tepe, Instit. Theol., Vol. III, pp. 74 sqq., Paris 1896; Chr. Pesch, Praelect. Dogmat., Vol. V, 3rd ed., pp. 140 sqq., Freiburg 1908; Schiffini, De Gratia Divina, pp. 405 sqq., Freiburg 1901. On the teaching of St. Augustine see Palmieri, De Gratia Divina Actuali, thes. 50; on that of St. Thomas, L. de San, S. J., De Deo Uno, t. I: De Mente S. Thomae circa Praedeterminationes Physicas, Louvain 1894.

738 Cfr. Pohle-Preuss, God: His Knowability, Essence, and Attributes, pp. 383 sqq., 400 sqq.

739 "Quidquid entitatis reperitur in quocumque actu peccati, etiamsi alias sit intrinsece malus, debet reduci in Deum tamquam in primam causam praemoventem et praedeterminantem actuali motione voluntatem creatam ad talem actum, inquantum actus est, secundum quod est ens." Alvarez, De Auxil., disp. 24, n. 15.

740 Cfr. Banez, Comment. in S. Theol. S. Thom., 1 p., qu. 23, art. 3, dub. 2, conclus. 2: "Deus cognoscit cognitione intuitiva peccatum quatenus Dei voluntas est causa entitatis actus peccati et simul permittens, quod ad eundem actum concurrat liberum arbitrium deficiendo a regula."

741 Sess. VI, can. 6. Cfr. Pohle-Preuss, God: His Knowability, Essence, and Attributes, pp. 253 sqq., 442 sqq.

742 "Voluntas Adami ante peccatum non erat tibia curva, sed omnino recta, facta autem est curva ex promotione physica." Praelect. Dogmat., Vol. II, 3rd ed., p. 137.

743 Cfr. Pohle-Preuss, God the Author of Nature and the Supernatural, pp. 72 sqq.

744 Cfr. on this subject Palmieri, De Gratia Divina Actuali, thes. 41; T. Papagni, O. P., La Mente di S. Tommaso intorno alla Mozione Divina nelle Creature, p. 44, Benevento 1901.

745 The principal representatives of Augustinianism are Berti, Bellelli, and Bertieri.

746 Published at Rome in 1739 sqq.

747 Cfr. his work Le Bajanisme et le Jansenisme Resuscites dans les Livres de Bellelli et Berti, s. l., 1745.

748 Cfr. Schiffini, De Gratia Divina, pp. 419 sqq.

749 Cfr. Berti, De Theol. Disciplinis, XIV, 9, n. 6: "Sententia est Thomistarum et Augustinensium omnium affirmantium, gratiam efficacem esse se ipsa, non talem reddi aut cooperatione liberi arbitrii aut ex circumstantiis congruis, utque certissime et infallibiliter cum effectu coniunctam esse."

750 Cfr. Berti, op. cit., XIV, 11: "In aequali gradu concupiscentiae et gratiae gratia concupiscentiae, non concupiscentia gratiae succumbet, quia homo etiam cum aequali virtute maiorem habet ad malum quam ad bonum inclinationem.... Agere et non agere in aequilibrio virium et determinare seipsum absque efficaci Dei praemotione est liberi arbitrii sani et robusti, non autem infirmi."

751 Cfr. Berti, De Theol. Disciplinis, XIV, 8, n. 18: "Quamvis sit haec efficax gratia antecedens et Deus sine nobis faciat ut velimus, nihilo tamen minus per illam non proponitur nobis bonum sub ratione omnis boni, quemadmodum proponitur beatis per lumen gloriae, ideoque remanet indifferentia iudicii et vera libertas."

752 Calvinism, Bajanism, Jansenism—Thomism, Augustinianism, Molinism, and Congruism.

753 De Gratia et Libero Arbitrio, c. 17.

754 Cfr. Palmieri, De Gratia Divina Actuali, pp. 433 sqq.

755 On the insufficiency of the indifferentia iudicii to preserve free-will, v. supra, p. 242.

756 Conc. Trid., Sess. VI, cap. 6.

757 "Proponitur praemium ut pecces, i.e. quod te delectat," he says; "... Terreris minis, facis propter quod times.... Si cupiditas non valuit, forte timor valebit ut pecces.... Itaque ad omne recte factum amor et timor ducit. Ut facias bene, amas Deum et times Deum; ut autem facias male, amas mundum et times mundum." In Ps., 79, c. 13.

758 Cfr. Schiffini, De Gratia Divina, pp. 422 sqq.; Palmieri, De Gratia Divina Actuali, thes. 54.

759 On the Congregatio de Auxiliis, so called because the principal question under discussion was the help (auxilia) afforded by grace, see Astrain, S. J., in the Catholic Encyclopedia, Vol. IV, pp. 238 sq., and Schneemann, S. J., Die Entstehung und weitere Entwicklung der thomistisch-molinistischen Controverse, Freiburg 1879; also in a Latin translation, Freiburg 1881.

760 Cfr. Molina, Concordia Liberi Arbitrii cum Gratiae Donis, qu. 14, art. 13, dip. 38: "Asserimus auxilia praevenientis atque adiuvantis gratiae ... pendere a libero consensu et cooperatione liberi arbitrii nostri cum illis atque adeo in libera potestate nostra esse, vel illa efficacia reddere consentiendo et cooperando cum illis ad actus, quibus ad iustificationem disponimur, vel inefficacia illa reddere continendo consensum et cooperationem nostram aut ettam eliciendo contrarium consensum." Ibid., disp. 12: "Quare fieri potest, ut duorum qui aequali auxilio interius a Deo vocantur, unus pro libertate sui arbitrii convertatur et alter infidelitate permaneat."

761 "Auxilium gratiae praevenientis," says Molina, "est influxus Dei in liberum arbitrium, quo illud movet et excitat potensque reddit, ut eo pacto motum tamquam habens iam in se ipso principium efficiens actuum supernaturalium simul influendo ulterius eos producat." Molina, op. cit., qu. 14, art. 13, disp. 41.

762 Cfr. Molina, op. cit., qu. 23, art. 4, disp. 1: "Quando audis consensum nostrum efficacia reddere auxilia gratiae, non ita id intelligas, quasi arbitrium nostrum vim aliquam seu efficacitatem tribuat auxiliis ipsis; arbitrium enim et influxus noster nullam vim conferunt gratiae auxiliis, sed potius auxilia vim et propensionem arbitrio tribuunt ad consensum eliciendum." Ibid., Appendix ad obi. 3 (ed. Paris., 1876, p. 595): "Solum significare volumus, auxilium illud liberum nobis relinquere consensum nostrum ad conversionem, nec tale esse, ut nullam necessitatem, etiam consequentiae, arbitrio ad talem consensum aut conversionem ponat."

763 Cfr. Pohle-Preuss, God: His Knowability, Essence, and Attributes, pp. 383 sqq.

764 Cfr. Molina, op. cit., qu. 19, art. 6, disp. 2: "Hac ratione Deus O. M. vult omnia bona, quae per arbitrium nostrum sunt futura, non solum voluntate conditionali, si nos quoque ea velimus, sed etiam voluntate absoluta, quatenus ipsi praevidenti ea futura placent eademque divina eius ac singularis bonitas per arbitrium nostrum intendit ac vult. Quod autem haec etiam absoluta voluntas semper impleatur, ex eo est manifestum, quia nititur certitudine praescientiae divinae, quod ita res futura sit per nostrum arbitrium."—Ibid., qu. 23, art. 4, disp. 3: "Quoniam quod Deus elegerit eum rerum ordinem, circumstantiarum et auxiliorum, sive maiorum sive minorum, in quo praevidebat eos pro sua libertate salvandos, qui electione eius ordinis eo ipso praedestinati sunt vitamque aeternam pro sua libertate consequuntur, potius quam alium ex infinitis, in quo res aliter pro eadem ipsorum libertate habuisset, non fuit ex nobis aut pro meritorum et cooperationis nostrae qualitate, sed ex sola misericordia Dei." Cfr. G. Schneemann, Historia Controversiarum de Divinae Gratiae Liberique Arbitrii Concordia Initia et Progressus, Freiburg 1881, pp. 38 sqq.

765 Cfr. his treatise De Gratia et Libero Arbitrio, I, 12 (ed. Fevre, tom. V, p. 527, Paris 1873): "Prima opinio eorum est, qui gratiam efficacem constituunt in assensu et cooperatione humana, ita ut ab eventu dicatur gratia efficax, quia videlicet sortitur effectum et ideo sortitur effectum, quia voluntas humana cooperatur. Itaque existimant hi autores, in potestate hominis esse ut gratiam faciat esse efficacem, quae alioquin ex se non esset nisi sufficiens." Bellarmine treats this opinion as the extreme counterpart of Thomism (which he also combats) and disposes of it thus: "Haec opinio aliena est omnino a sententia b. Augustini et, quantum ego existimo, a sententia etiam Scripturarum divinarum." (l.c.) Among the Scriptural texts which he quotes in support of this view are John VI, 45, 1 Cor. IV, 7, Rom. IX, 11.

766 The learned Cardinal describes the difference between Congruism and extreme Molinism (which latter, it may be remarked, was not defended by Molina himself) as follows: "Neque enim intelligi potest, quo pacto gratia efficax consistat in illa interna suasione, quae per liberum arbitrium respui potest, et tamen infallibilem effectum habeat, nisi addamus, Deum iis quos efficaciter et infallibiliter trahere decrevit, eam suasionem adhibere quam videt congruere ingenio eorum et quam certo novit ab eis non contemnendam." (Op. cit., p. 531.) The objection that this explanation eventually resolves itself into the Molinistic theory which he had censured, Bellarmine meets as follows: "Respondeo sententiam nostram, quam S. Augustini esse demonstravimus, aliqua in re cum prima illa opinione convenire, sed in multis ab illa discrepare. Convenit enim in eo quod utraque sententia gratiam sufficentem et efficacem ponit in auxilio excitante potissimum, non in adiuvante. Sed discrepant inter se, quod prima opinio vult efficaciam gratiae pendere a voluntate humana, nostra vero pendere vult a voluntate Dei." (l.c., cap. 13.)

767 Further details in Schneemann, Hist. Controv., pp. 302 sqq.

768 Cfr. Ad Simplician., I, qu. 2, n. 13: "Si vellet [Deus] etiam ipsorum misereri, posset ita vocare, quomodo illis aptum esset, ut et moverentur et intelligerent et sequerentur. Verum est ergo: Multi vocati, pauci electi. Illi enim electi, qui congruenter vocati; illi autem qui non congruebant neque contemperabantur vocationi, non electi, quia non secuti, quamvis vocati. Item verum est: Neque volentis neque currentis, sed miserentis est Dei, quia etiamsi multos vocet, eorum tamen miseretur, quos ita vocat, quomodo iis vocari aptum est ut sequantur. Falsum est autem, si quis dicit: Igitur non miserentis Dei, sed volentis atque currentis est hominis, quia nullius Deus frustra miseretur. Cuius autem miseretur, sic eum vocat quomodo scit ei congruere, ut vocantem non respuat."

769 Cfr. Suarez, De Aux., V, 25: "Vocatio efficax illa est, quae ... includit congruitatem quandam respectu personae, cui datur, ut sit illi proportionata et accommodata, sicut oportet, ut in tali persona, in tali tempore et occasione infallibiliter effectum habeat, et per hoc habet illa vocatio quod congrua et efficax sit."

770 1 Kings XVII, 38 sqq.—Cfr. Lessius, De Praedest. et Reprob., sect. 5, n. 106: "Ex quibus patet, gratiam efficacem, si physice spectetur, non semper esse maius beneficium, quum saepenumero ea, quae effectu caret, secundum suam entitatem longe sit praestantior. Si tamen spectetur moraliter, nimirum ut subest praescientiae infallibili effectus, sic semper maius est beneficium, etiam ut praecisa ab actuali effectu et gratia cooperante seu ut prior actuali suo influxu in opus, quum Deus, qui non caeco modo operatur, ex mero suo beneplacito et inscrutabili iudicio seligat pro quibusdam gratias illas quas effectum habituras videt, non solum ut gratiae quaedam sunt, sed etiam formaliter, ut effectum habiturae sunt.... Ex quibus constat, quo sensu distinctio gratiae congruae et non congruae admittenda sit, quam numquam reieci, sed totis animis et sensu et praxi semper sum amplexus."

771 De Grat. et Lib. Arbitr., ed. Fevre, t. V, p. 533.

772 V. supra, p. 16.

773 For the proofs of this assertion see Palmieri, De Gratia Divina Actuali, thes. 50.

774 Cfr. St. Augustine, De Civitate Dei, V, 9, 4: "Quod [voluntates] facturae sunt, ipsae omnino facturae, quia facturas ille praescivit, cuius praescientia falli non potest."

775 On Congruism cfr. Chr. Pesch, Prael. Dogmat., Vol. V, 3rd ed., pp. 167 sqq.; Heinrich-Gutberlet, Dogmat. Theologie, Vol. VIII, 447. On the various interpretations of the praedefinitio actuum salutarium, within as well as without the Jesuit Order, see Tepe, Instit. Theol., Vol. III, pp. 93 sqq., Paris 1896, and especially Schiffini, De Gratia Divina, pp. 458 sqq.

776 Chief among them Ysambert, Tournely, St. Alphonsus de' Liguori, Albert Knoll, and more recently Cardinal Katschthaler.

777 For a more detailed account see Tournely, De Gratia Christi, qu. 7, art. 4, concl. 5; Katschthaler, De Gratia, pp. 173 sqq., Ratisbon 1880.

778 Cfr. Suarez, De Gratia, V, 20, 2.

779 Rom. XI, 33. On Syncretism cfr. Alb. a Bulsano, Inst. Theol. Dogmat. Specialis, ed. by Gottfried a Graun, O. M. Cap., tom. II, pp. 193 sqq., Innsbruck 1894.

780 Conc. Trid., Sess. VI, cap. 5: "De Necessitate Praeparationis," and cap. 6: "De Modo Praeparationis."

781 Sess. VI, cap. 8: "Fides est humanae salutis initium, fundamentum et radix omnis iustificationis."

782 Sess. VI, cap. 6: "Disponuntur autem ad ipsam iustitiam, dum excitati divina gratia et adiuti fidem ex auditu concipientes libere moventur in Deum, credentes vera esse quae divinitus revelata et promissa sunt." (Denzinger-Bannwart, n. 798).

783 Sess. VI, can. 12: "Si quis dixerit, fidem iustificantem nihil aliud esse quam fiduciam divinae misericordiae peccata remittentis propter Christum, vel eam fiduciam solam esse, qua iustificamur, anathema sit." (Denzinger-Bannwart, n. 822.) Cfr. Conc. Vatic., Sess. III, cap. 3, "De Fide" (Denzinger-Bannwart, n. 1789).

784 κηρύξατε τὸ εὐαγγέλιον.

785 ἵνα πιστεύσητε ὅτι.

786 John XX, 31.

787 Acts VIII, 37.

788 Rom. X, 9 sq.: "Quia si confitearis in ore tuo Dominum Iesum et in corde tuo credideris quod Deus illum suscitaverit a mortuis, salvus eris. Corde enim creditur ad iustitiam, ore autem confessio fit ad salutem."

789 Heb. XI, 6: "Sine fide autem impossibile est placere Deo; credere enim oportet accedentem ad Deum [i.e. iustificandum] quia est [=existentia Dei] et inquirentibus se remunerator sit."

790 Cfr. Pohle-Preuss, God: His Knowability, Essence, and Attributes, pp. 39 sq.

791 Murray, De Gratia, disp. 10, n. 18. Cfr. Becanus, De Gratia Habituali, c. I, qu. 7, art. 6 sq.; Bellarmine, De Iustificatione, I, 5 sqq.

792 Cfr. Bardenhewer-Shahan, Patrology, p. 616, Freiburg and St. Louis 1908.

_ 793 Prologus: _Gaudeo quod pro fide vera sine ullo perfidiae vitio custodienda sollicitudinem geris, sine qua nulla potest prodesse, imo nec esse conversio. Apostolica quippe dicit auctoritas, quia sine fide impossibile est placere Deo. Fides namque est bonorum omnium fundamentum. Fides est humanae salutis initium. Sine hac fide nemo ad filiorum Dei numerum potest pervenire, quia sine ipsa nec in hoc saeculo quisquam iustificationis gratiam consequitur nec in futuro possidebit vitam aeternam._

794 On the traditional concepts of "faith" and "justification" as held in the Church before Luther's time, see Denifle, O. P., Die abendlaendischen Schriftausleger bis Luther ueber die Iustitia Dei und Iustificatio, Mainz 1905.

795 Cfr. Mark XVI, 15 sq.; Gal. I, 6 sqq.; Tit. III, 10 sq.

796 Cfr. St. Thomas, Summa Theol., 2a 2ae, qu. 2, art. 7: "Post tempus autem gratiae revelatae tam maiores quant minores tenentur [necessitate praecepti] habere fidem explicitam de mysteriis Christi, praecipue quantum ad ea, quae communiter in Ecclesia solemnizantur et publice proponuntur, sicut sunt articuli Incarnationis.... Alias autem subtiles considerationes circa Incarnationis articulos tenentur aliqui magis vel minus explicite credere, secundum quod convenit statui et officio uniuscuiusque." This point is well developed by Ballerini, Opus Theologicum Morale, ed. D. Palmieri, Vol. II, 3rd ed., pp. 9 sqq., Prati 1898.

797 Heb. XI, 6.

798 Chiefly Andrew Vega, Ripalda, and some modern writers.

799 Conc. Trid., Sess. VI, cap. 6; Conc. Vatican., Sess. III, cap. 3, V. supra, pp. 182 sqq.

800 "Nonnisi fides unius Dei necessaria videtur necessitate medii, non autem explicita remuneratoris." Prop. Damn. ab Innocenti XI., prop. 22, in Denzinger-Bannwart, n. 1172.

801 Heb. XI, 6.

802 Cfr. Wirceburg, De Gratia, n. 120: "Quia tamen qui credit et sperat remuneratorem supernaturalem, satis hoc ipso etiam credit animae perpetuitatem et necessitatem auxilii melioris ad salutem, fides horum explicita et per distinctos conceptus non semper in re et actualiter necessaria existimatur."

803 Gregory of Valentia, Becanus, Thomas Sanchez, and many Thomists.

804 Suarez, De Lugo, and a large number of other theologians.

805 Cfr. Rom. III, 22.

806 Cfr. John III, 18.

807 Cfr. Acts IV, 12.

808 Cfr. St. Thomas, Summa Theol., 2a 2ae, qu. 2, art. 7, ad 3: "Si qui salvati fuerunt, quibus revelatio non fuit facta, non fuerunt salvati absque fide mediatoris, quia, etsi non habuerunt fidem explicitam, habuerunt tamen fidem implicitam in divina providentia, credentes Deum esse liberatorem hominum secundum modos sibi placitos."

809 The practical bearing of this question on the heathens is treated supra, pp. 179 sqq.

810 "Missionarium teneri adulto etiam moribundo, qui incapax omnino non sit, explicare fidei mysteria, quae sunt necessaria necessitate medii, ut sunt praecipue mysteria Trinitatis et Incarnationis." Cfr. Prop. Damn. ab Innocentio XI. a. 1679, prop. 64 (Denzinger-Bannwart, n. 1214). For a full explanation of the topics treated in the present Section consult Suarez, De Fide, disp. 12, sect. 4; De Lugo, De Fide, disp. 12, sect. 4 sq.; W. Liese, Der heilsnotwendige Glaube, Freiburg 1902.

811 Cfr. Solid. Declar., art. 3: "Neque contritio neque dilectio neque ulla virtus, sed sola fides [=fiducia] est medium et instrumentum, quo gratiam Dei, merita Christi et remissionem peccatorum apprehendere possumus."

812 Instit., III, 11, 19: "Dicimus hominem sola fide iustificari." For a classic exposition of the Lutheran and Calvinistic views of faith, see Moehler, Symbolik, 16; English tr. by James Burton Robertson, 5th ed., London 1906, pp. 124 sqq.

813 Sess. VI, can. 9: "Si quis dixerit, sola fide impium iustificari, ita ut intelligat nihil aliud requiri quod ad iustificationis gratiam consequendam cooperetur et nulla ex parte necesse esse, eum suae voluntatis motu praeparari atque disponi, anathema sit." (Denzinger-Bannwart, n. 819.)

814 Sess. VI, cap. 6. The passage is quoted infra, p. 296.

815 He contemptuously called it "ein stroeherne Epistel," a letter of straw.

816 Matth. VII, 21: "Non omnis, qui dicit mihi, Domine, Domine, intrabit in regnum caelorum: sed qui facit voluntatem Patris mei, qui in caelis est, ipse intrabit in regnum caelorum."

817 Jas. II, 24: "Videtis quoniam ex operibus iustificatur homo, et non ex fide tantum (ἐξ ἔργων δικαιοῦνται ἄνθρωπος, καὶ οὐκ ἐκ πίστεως μόνον)."

818 1 Cor. XIII, 2: "Et si habuero omnem fidem (πάσαν τὴν πίστιν), ita ut montes transferam, caritatem (ἀγάπην) autem non habuero, nihil sum."

819 Ecclus. I, 28: "Qui sine timore est, non poterit iustificari."

820 Rom. VIII, 24: "Spe enim salvi facti sumus."

821 Luke VII, 47: "Remittuntur ei peccata multa, quoniam (ὅτι) dilexit multum."

822 Luke XIII, 3: "Nisi poenitentiam habueritis, omnes similiter peribitis."

823 Jac. II, 17: "Fides, si non habet opera, mortua est in semetipso."

824 Gal. V, 6: "In Christo Iesu neque circumcisio aliquid valet neque praeputium, sed fides quae per caritatem operatur (πίστις δι᾽ ἀγάπης ἐνεργουμένη)."

825 Jac. II, 26: "Sicut enim corpus sine spiritu mortuum est, ita et fides sine operibus mortua est."

826 Rom. III, 28: "Arbitramur enim hominem iustificari per fidem sine operibus legis."

827 De Fide et Lib. Arbitrio, c. 7, n. 18.

828 On the misinterpretation of other Scripture texts by the Reformers see Bellarmine, De Iustificatione, I, 19-24.

829 Ep. ad Philipp., 3.

830 Serm., XVI, c. 6: "A fide incipit homo, sed et daemones credunt et contremiscunt; adde ergo fidei spem speique ipsi adde caritatem."

831 De Trinit., XXV, 18: "Sine caritate quippe fides potest quidem esse, sed non et prodesse."

832 Hom. in Evang., 29: "Fortasse unusquisque apud semetipsum dicat: Ego iam credidi, salvus ero. Verum dicit, si fidem operibus tenet. Vera etenim fides est, quae in hoc quod verbis dicit moribus non contradicit." As to the sense in which some of the Fathers speak of faith as the only thing that can save men, cfr. Bellarmine De Iustificat., I, 26.

833 Cfr. St. Thomas Aquinas, Summa Theol., 1a 2ae, qu. 113, art. 5: "Iustificatio impii est quidam motus, quo humana mens movetur a Deo a statu peccati in statum iustitiae.... Unde oportet quod mens humana, dum iustificatur, per motum liberi arbitrii recedat a peccato et accedat ad iustitiam. Recessus autem et accessus in motu liberi arbitru accipitur secundum detestationem et desiderium.... Oportet igitur quod in iustificatione impii sit motus liberi arbitrii duplex: unus quo per desiderium tendat in Dei iustitiam, et alius quo detestetur peccatum."

834 De Libertate Voluntatis Humanae, Leipzig 1555.

835 "Klotz-, Stock- und Stein-theorie."

836 "Das Torgische Buch," A. D. 1576.

837 "Articulus stantis et cadentis ecclesiae." Cfr. Newman, Lectures on Justification, p. 113.

838 Geschichte der protestantischen Theologie, p. 583, Muenchen 1867.

839 Die Gnadenlehre und die stille Reformation, Christiania 1894. Not long after writing this book Dr. Krogh-Tonning became a Catholic.

840 How Luther came to adopt the sola fides theory is exhaustively explained by H. Grisar, S. J., Luther, Vol. I, Freiburg 1911; English tr., Vols. I and II, London 1913. Cfr. also F. Hettinger, Die Krisis des Christentums, pp. 72 sqq., Freiburg 1881.

841 Cfr. Pohle, art. on "Tradition" in Herder's Kirchenlexikon, 2nd ed., Vol. XI, 1933 sqq., Freiburg 1899.

842 "Pecca fortiter, crede fortius." Cfr. Moehler, Symbolism (English tr., p. 130).

843 Cfr. Heinrich-Gutberlet, Dogmatische Theologie, Vol. VIII, 455, Mainz 1899. The "orthodox" Lutheran teaching is strongly stated by the famous convert Dr. Edw. Preuss in his work, still regarded as a classic by "orthodox" Lutherans, Die Rechtfertigung des Suenders vor Gott, Berlin 1868.

844 Sess. VI, cap. 8.

845 Sess. VI, cap. 6.

846 Sess. VI, cap. 8: "Fides est humanae salutis initium, fundamentum et radix omnis iustificationis." (Denzinger-Bannwart, n. 801.)

847 V. supra, pp. 100 sq.

848 Sess. VI, cap. 6: "Disponuntur autem ad ipsam iustitiam, dum excitati divina gratia et adiuti, fidem ex auditu concipientes, libere moventur in Deum, credentes vera esse, quae divinitus revelata et promissa sunt, atque illud in primis, a Deo iustificari impium per gratiam eius, per redemptionem, quae est in Christo Iesu, et dum peccatores se esse intelligentes, a divinae iustitiae timore, quo utiliter concutiuntur, ad considerandam Dei misericordiam se convertendo, in spem eriguntur fidentes, Deum sibi propter Christum propitium fore, illumque tamquam omnis iustitiae fontem diligere incipiunt: ac propterea moventur adversus peccata per odium aliquod et detestationem, hoc est, per eam poenitentiam, quam ante baptismum agi oportet: denique dum proponunt suscipere baptismum, inchoare novam vitam et servare divina mandata."

849 "Diligere incipiunt." (ibid.)

850 Contritio cum proposito novae vitae.

851 Contritio caritate perfecta.

852 Votum sacramenti, sacramentum in voto.

853 Cfr. Conc. Trid., Sess. VI, cap. 4 and 14.

854 Cfr. Ez. XVIII, 30; Joel II, 12; Luke XIII, 3; Acts II, 38. Cfr. Conc. Trid., Sess. XIV, cap. 4: "Contritio, quae primum locum inter dictos poenitentis actus habet, animi dolor ac detestatio est de peccato commisso cum proposito non peccandi de cetero. Fuit autem quovis tempore ad impetrandam veniam peccatorum hic contritionis motus necessarius."

855 Cfr. Summa Theol., 3a, qu. 87, art. 1: "Exigitur autem ad remissionem peccati mortalis perfectior poenitentia, ut scil. homo actualiter pecoatum mortale commissum detestetur, quantum in ipso est, ut scil. diligentiam adhibeat ad memorandum singula peccata mortalia, ut singula detestetur. Sed hoc non requiritur ad remissionem venialium peccatorum.... Unde sequitur quod requiratur quaedam virtualis displicentia, ... quod tamen non sufficit ad remissionem peccati mortalis, nisi quantum ad peccata oblita post diligentem inquisitionem."

856 Cfr. Tepe, Inst. Theol., Vol. III, pp. 204 sqq., Paris 1896.

857 Fides mortua in contradistinction to fides viva.

858 Gal. V, 6.

859 Conc. Trid., Sess. VI, can. 28: "Si quis dixerit, amissa per peccatum gratia simul et fidem semper amitti aut fidem, quae remanet, non esse veram fidem, licet non sit viva, aut eum qui fidem sine caritate habet, non esse Christianum, anathema sit." (Denzinger-Bannwart, n. 838.) The Scriptural argument for this thesis is developed by Bellarmine, De Iustificatione, I, 15.

860 Conc. Trid., Sess. VI, cap. 4: "Iustificatio impii [est] translatio ab eo statu, in quo homo nascitur filius primi Adae, in statum gratiae et adoptionis filiorum Dei per secundum Adam Iesum Christum Salvatorem nostrum." (Denzinger-Bannwart, n. 796.)

861 Cfr. Pohle-Preuss, God the Author of Nature and the Supernatural, pp. 221 sq.

862 Cfr. the second on the list of Lutheran propositions condemned by Leo X, A. D. 1520: "In puero post baptismum negare remanens peccatum est Paulum et Christum simul conculcare." (Denzinger-Bannwart, n. 742.)

863 Form. Conc., p. 2, c. 3: "Quando autem docemus, quod per operationem Spiritus Sancti regeneramur et iustificamur, non ita accipiendum est quod iustificatis et renatis nulla prorsus iniustitia substantiae ipsorum et conversationi adhaereat, sed quod Christus perfectissima obedientia sua omnia ipsorum peccata tegat, quae quidem in ipsa natura infixa haerent. Nihilominus tamen per fidem propter obedientiam Christi boni et iusti pronuntiantur et reputantur, etiamsi ratione corruptae naturae suae sint maneantque peccatores, dum mortale hoc corpus circumferunt."

864 Antid. Conc. Trid., ad Sess. V: "Manet vere peccatum in nobis neque per baptismum statim uno die extinguitur." Cfr. Moehler, Symbolik, 14 (Robertson's translation, 5th ed., pp. 110 sqq.).

865 Conc. Trid., Sess. V, can. 5: "Si quis per Iesu Christi D. N. gratiam, quae in baptismate confertur, reatum originalis peccati remitti negat aut etiam asserit, non tolli totum id quod veram et propriam peccati rationem habet, sed illud dicit tantum radi aut non imputari, anathema sit." (Denzinger-Bannwart, n. 792.)

866 Sess. VI, cap. 14; Sess. XIV, cap. 2. See Pohle-Preuss, The Sacraments, Vol. II, Penance.

867 "Dele iniquitatem meam."

868 Is. XLIII, 25: "Ego sum ipse, qui deleo iniquitates tuas."

869 Is. XLIV, 22: "Delevi ut nubem iniquitates tuas et quasi nebulam peccata tua."

870 Acts III, 19: "Poenitemini igitur et convertimini, ut deleantur peccata vestra."

871 2 Kings XII, 13: "Dominus quoque transtulit peccatum tuum."

872 1 Paral. XXI, 8: "Obsecro, aufer iniquitatem servi tui."

873 Mich. VII, 18 sq.: "Quis, Deus, similis tui, qui aufers iniquitatem?... Deponet [Deus] iniquitates nostras et proiiciet in profundum maris omnia peccata nostra."

874 Ps. X, 15: "Quaeretur peccatum illius, et non invenietur."

875 Ps. CII, 12: "Quantum distat ortus ab occidente, longe fecit a nobis iniquitates nostras."

876 Luke VII, 47: "Remittuntur ei peccata multa."

877 Ps. L, 4: "Amplius lava me ab iniquitate mea et a peccato meo munda me."

878 Is. I, 16: "Lavamini, mundi estote."

879 Ez. XXXVI, 25 sq.: "Effundam super vos aquam mundam et mundabimini ab omnibus inquinamentis vestris.... Et dabo vobis cor novum."

880 1 Cor. VI, 11: "Et haec quidam [fornicarii etc.] fuistis, sed abluti estis, sed sanctificati estis, sed iustificati estis."

881 Ps. L, 9: "Asperges me hyssopo et mundabor, lavabis me et super nivem dealbabor."

882 Is. I, 18: "Si fuevint peccata vestra ut coccinum, quasi nix dealbabuntur, et si fuerint rubra quasi vermiculus, velut lana alba erunt."

883 Apoc. I, 5: "... dilexit nos et lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo."

884 1 John I, 7: "Sanguis Iesu Christi ... emundat nos ab omni peccato."

885 1 John III, 14: "Translati sumus de morte ad vitam, quoniam diligimus fratres: qui non diligit, manet in morte."

886 Col. II, 13: "Et vos, quum mortui essetis in delictis, ... convivificavit cum illo donans vobis omnia delicta."

887 Eph. V, 8: "Eratis enim aliquando tenebrae, nunc autem lux in Domino."

888 Acts XXII, 16: "Exsurge et baptizare et ablue peccata tua."

889 Rom. VIII, 1: "Nihil ergo nunc damnationis est iis, qui sunt in Christo Iesu." Cfr. on this point the dogmatic treatise on the Sacrament of Baptism.

890 Cfr. Becanus, Theol. Scholast., P. II, tr. 5, cap. 1, qu. 1.

891 Ps. XXXI, 1 sq.: "Beati quorum remissae sunt iniquitates et quorum tecta sunt peccata; beatus vir cui non imputavit Dominus peccatum nec est in spiritu eius dolus."

892 Heb. IV, 13. Cfr. St. Augustine, Enarr. in Ps., II, 31, n. 12: "Deus tegat vulnera, noli tu. Nam si tu tegere volueris erubescens, medicus non curabit. Medicus tegat et curet; emplastro enim tegit. Sub tegmine medici curatur vulnus, sub tegmine vulnerati celatur vulnus."

893 Rom. VII, 17: "Nunc autem iam non ego operor illud, sed quod habitat in me peccatum."

894 Peccatum, ἁμαρτία.

895 Sess. V, can. 5: "... ex peccato est et ad peccatum inclinat." Cfr. Pohle-Preuss, God the Author of Nature and the Supernatural, pp. 242 sqq., 261 sqq. On Jas. I, 14 sq., St. Augustine observes: "Profecto in his verbis partus a pariente discernitur. Pariens enim est concupiscentia, partus peccatum. Sed concupiscentia non parit nisi conceperit, nec concipit nisi illexerit, h. e. ad malum perpetrandum obtinuerit volentis assensum. Quod ergo adversus eam dimicamur, hoc agitur, ne concipiat pariatque peccatum." (Contra Iulian., VI, 15, 47.) For a more exhaustive discussion of this subject see Bellarmine, De Justif., II, 9.

896 Dial. c. Tryph., n. 141.

897 Strom., l. II.

898 Or., 40.

899 Contra Duas Epistolas Pelagian., I, 13, 26: "Quis hoc adversus Pelagianos nisi infidelis affirmet? Dicimus ergo baptisma dare omnium indulgentiam peccatorum et auferre crimina, non radere; nec ut omnium peccatorum radices in mala carne teneantur, quasi rasorum in capite capillorum, unde crescunt iterum resecanda peccata."

900 Ep., l. II, ep. 45: "Si qui vero sunt qui dicunt, peccata in baptismate superficie tenus dimitti, quid est hac praedicatione infidelius?... Qui dicit peccata in baptismate funditus non dimitti, dicat in mari rubro Aegyptios non veraciter mortuos. Si autem fatetur, Aegyptios veraciter mortuos, fateatur necesse est, peccata in baptismate funditus mori." Other confirmatory texts apud Alb. a Bulsano, Instit. Theol. Dogmat. Specialis, ed. P. Gottfr. a Graun, O. Cap., Vol. II, pp. 226 sq., Innsbruck 1894.

901 Apoc. XXI, 27: "Non intrabit in coelum aliquod coinquinatum."

902 Privatio, στέρησις.

903 Cfr. St. Thomas, De Veritate, qu. 28, art. 1 sqq.; IDEM, Summa Theol., 1a 2ae, qu. 113, art. 2.

904 Cfr. Bellarmine, De Iustificatione, II, 1 and 6.

905 Apol. Confess. August., c. 3, art. 6: "Iustificare veto hoc loco (Rom. VIII, 1) forensi consuetudine significat reum absolvere et pronuntiare iustum, sed propter alienam iustitiam, videl. Christi, quae aliena iustitia nobis communicatur per fidem."

906 Solida Declar., III, "De Fide Iustif.," 11: "Vocabulum iustificationis in hoc negotio significat iustum pronuntiare, a peccatis et aeternis peccatorum suppliciis absolvere propter iustitiam Christi, quae a Deo fidei imputatur."

907 The Lutheran doctrine is fully and lucidly set forth by Dr. Edward Preuss in his work, Die Rechtfertigung des Suenders vor Gott (Berlin 1868), which he retracted at his conversion, in 1872. Cfr. also Newman's Lectures on Justification, Lecture I (8th impression, London 1900).

908 Sess. VI, cap. 7: "Iustificatio non est sola peccatorum remissio, sed et sanctificatio et renovatio interioris hominis per voluntariam susceptionem gratiae et donorum...." (Denzinger-Bannwart, n. 799.)

909 Sess. VI, cap. 11: "Si quis dixerit, homines iustificari vel sola imputatione iustitiae Christi vel sola peccatorum remissione, exclusa gratia et caritate, quae in cordibus eorum per Spiritum Sanctum diffundatur atque illis inhaereat, aut etiam gratiam qua iustificamur esse tantum favorem Dei, anathema sit." (Denzinger-Bannwart, n. 821.)

910 Sess. VI, cap. 7: "Huius iustificationis causae sunt: formalis quidem gloria Dei et Christi ac vita aeterna; efficiens vero misericors Deus, qui gratuito abluit et sanctificat; ... meritoria autem dilectissimus Unigenitus suus D. N. Iesus Christus, qui ... sua sanctissima passione in ligno crucis nobis iustificationem meruit; ... instrumentalis item sacramentum baptismi, quod est sacramentum fidei, sine qua nulli unquam contigit iustificatio; demum unica formalis causa est iustitia Dei, non qua ipse iustus est, sed qua nos iustos facit, qua videl. ab eo donati renovamur spiritu mentis nostrae et non modo reputamur, sed vere iusti nominamur et sumus." (Denzinger-Bannwart, n. 799).

911 Sess. VI, can. 10: "Si quis dixerit, homines sine Christi iustitia, per quam nobis meruit iustificari aut per eam ipsam formaliter iustos esse, anathema sit." (Denzinger-Bannwart, n. 820.)

912 V. supra, Article 1.

913 Cfr. Eph. II, 5; Col. II, 13; 1 John III, 14.

914 Cfr. Eph. IV, 23 sq.

915 Cfr. 2 Cor. V, 17; Gal. VI, 15; Jas. I, 18; Ps. L, 12.

916 Cfr. John III, 5; Tit. III, 5.

917 Cfr. Rom. VIII, 29; 2 Cor. III, 18; 2 Pet. I, 4.

918 John III, 5.

919 Tit. III, 5 sqq.: "Non ex operibus iustitiae quae fecimus nos, sed secundum suam misericordiam salvos nos fecit (ἔσωσεν ἡμᾶς) per lavacrum regenerationis et renovationis (διὰ λυτροῦ παλιγγενεσίας καὶ ἀνακαινώσεως) Spiritus Sancti, quem effudit (ἐξέχεεν) in nos abunde per Iesum Christum Salvatorem nostrum, ut iustificati (δικαιωθέντες) gratia ipsius haeredes simus secundum spem vitae aeternae."

920 Cfr. John I, 12 sq.; Rom. VIII, 16; Gal. III, 7; IV, 6 sq.; 1 John III, 1.

921 Cfr. Eph. IV, 22 sqq.

922 Cfr. Col. III, 9 sq.

923 Cfr. Acts II, 38; X, 45 sqq.; Rom. V, 5.

924 Cfr. J. Pohle, article "Regeneration" in the Catholic Encyclopedia, Vol. XII, and A. Rademacher, Die uebernatuerliche Lebensordnung nach der paulinischen und johanneischen Theologie, pp. 41 sqq., Freiburg 1903.

925 2 Cor. V, 17: "Si qua ergo in Christo nova creatura (καινὴ κτίσις), vetera transierunt; ecce facta sunt omnia nova." Cfr. Eph. II, 10.

926 Jac. I, 18: "Voluntarie enim genuit (ἀπεκύησεν) nos verbo veritatis, ut simus initium aliquod creaturae eius."

927 Gal. VI, 15: "In Christo enim Iesu neque circumcisio aliquid valet neque praeputium, sed nova creatura (καινὴ κτίσις)."

928 Gal. V, 6: "Nam in Christo Iesu neque circumcisio aliquid valet neque praeputium, sed fides quae per caritatem operatur (πίστις δι᾽ ἀγάπης ἐνεργουμένη)."

929 On the argument from Rom. V, 15 sqq. cfr. Pohle-Preuss, God the Author of Nature and the Supernatural, pp. 247 sqq.

930 Iustificare, δικαιοῦν.

931 E.g., Rom. V, 15 sqq. and Gal. III, 8 sqq.

932 Ps. CXVIII, 8: "Iustificationes tuas custodiam."

933 Ps. CXVIII, 26: "... doce me iustificationes tuas."

934 Apoc. XXII, 11: "Qui iustus est, iustificetur adhuc, et sanctus sanctificetur adhuc." On the different meanings of the term justification in Scripture see Bellarmine, De Iustific., I, 1; II, 3.

935 Gal. III, 27: "Quicunque enim in Christo baptizati estis, Christum induistis."

936 Cfr. Eph. IV, 22 sqq.; Col. III, 8 sqq.

937 1 Cor. I, 30: "Qui factus est nobis sapientia a Deo et iustitia (δικαιοσύνη) et sanctificatio (ἁγιασμός) et redemptio."

938 Other objections are refuted by Bellarmine, De Iustif., II, 9 sqq.

939 Cfr. Calvin, Instit., III, 11, 15: "Ac nec Augustini quidem sententia recipienda est, qui gratiam ad sanctificationem refert, qua in vitae novitatem per Spiritum Sanctum regeneramur."

940 On the Epistle of Barnabas see Bardenhewer-Shahan, Patrology, p. 24. The passage quoted will be found Ep. Barn., VI, 11.

941 Hom. ad Illumin., I, n. 3.

942 ὡς ἄν εἰ ἄνωθεν ἐγεννήθημεν.

943 καὶ γὰρ ἄνωθεν ἡμᾶς δημιουργεῖ καὶ κατασκευάζει.

944 De Myst., c. 7: "Accepisti post haec vestimenta candida [scil. post baptismum], ut sint indicium quod exueris involucrum peccati, indueris innocentiae casta velamina."

945 De Iustific., II, 8.

946 De Spiritu et Litera, c. 9, n. 15: "Non dicit iustitia hominis,... sed iustitia Dei, non qua Deus iustus est, sed qua induit hominem, quum iustificat impium.... Iustitia autem Dei per fidem Iesu Christi, hoc est, per fidem qua creditur in Christum. Sicut autem ista fides Christi dicta est, non qua credit Christus, sic et illa iustitia Dei, non qua iustus est Deus. Utrumque enim nostrum est; sed ideo Dei et Christi dicuntur, quod eius nobis largitate donatur."

947 De Gratia Christi, c. 13: "Si data est nobis iustitia, non dicitur iustitia nostra, sed Dei, quia sic fit nostra, ut sit nobis ex Deo."

948 Serm., 131: "Dei gratia per Dominum nostrum Iesum Christum iustitia Dei dicitur, non qua iustus est Dominus, sed qua iustificat eos, quos ex impiis iustos facit."

949 De Spir. et Lit., c. 32, n. 56: "Caritas Dei dicta est diffundi in cordibus nostris, non qua ipse nos diligit, sed qua, nos facit dilectores suos, sicut iustitia Dei, qua nos iusti eius munere efficimur."

_ 950 De Trinit._, XV, 8, 14: "_Quod vero ait_ (2 Cor. III, 18): _In eandem imaginem transformamur,_ utique imaginem Dei vult intellegi, eandem dicens istam ipsam, scil., quam speculamur ... atque transimus de forma obscura in formam lucidam.... Quae natura [humana] in rebus creatis excellentissima, quum a suo Creatore ab impietate iustificatur, a deformi forma formosam transfertur in formam._"

951 Other Patristic texts can be seen in Ripalda, De Ente Supernal., disp. 132, sect. 7; Petavius, De Trinit., VIII, 4-7; Bellarmine, De Gratia et Lib. Arbitrio, I, 4.

952 For a more detailed treatment of this point we must refer the reader to Heinrich-Gutberlet, Dogmat. Theologie, Vol. VIII, pp. 537 sqq.

953 Quoted by De Wette, II, 37.

954 V. infra, Section 3.

955 Sess. IV, cap. 7.

956 V. infra, Sect. 2, Art. 2.

957 Cfr. Bellarmine, De Iustific., II, 1.

958 Seripando, Albertus Pighius, Gropper, and others.

959 On the discussion referred to in the text see Pallavicini, Hist. Conc. Trid., VIII, 11, 12; Aug. Theiner, Acta Genuina Concil. Trid., tom. I, pp. 222 sqq., Leipzig 1874.

960 Eph. V, 8; 2 Cor. VI, 14.

961 Col. II, 13; 1 John III, 14.

962 Eph. IV, 22 sqq.; Col. III, 9.

963 V. supra, No. 2.

964 On the history of the Tridentine decree regarding justification cfr. J. Hefner, Die Entstehungsgeschichte des Trienter Rechtfertigungsdekretes, Paderborn 1909.

965 Ockam, Gabriel Biel, et al.

966 Henno, Mastrius, et al.

967 Suarez, De Gratia, 1. VII, c. 20, n. 7: "... non obstante illa oppositione et repugnantia connaturali potest Deus de sua absoluta potentia eam vincere et conservare gratiam in eo, qui peccavit, non remittendo illi peccatum."

968 Vasquez, Sardagna, Antoine, Mazzella, Tepe, et al.

969 Col. II, 13; 1 John III, 14.

970 2 Cor. VI, 14 sqq.

971 Cfr. 1 John III, 9: "Omnis, qui natus est ex Deo, peccatum non facit, quoniam semen ipsius (σπέρμα αὐτοῦ) in eo manet et non potest peccare (οὐ δύναται ἁμαρτάνειν), quoniam ex Deo natus est."

972 V. infra, Sect. 2, Art. 1.

973 For the solution of other difficulties consult Tepe, Inst. Theol., Vol. VIII, pp. 152 sqq. On the whole subject of this subdivision cfr. Billuart, De Gratia, diss. 7, art. 2 sq. On certain incidental questions, e.g. whether justification takes place in instanti, whether the infusion of sanctifying grace in ordine naturae precedes or follows the forgiveness of sins, whether justification is the greatest of God's works, whether it is to be regarded as a miracle, etc., see St. Thomas, Summa Theol., 1a 2ae, qu. 113, art. 7-10; cfr. also Scheeben, Die Mysterien des Christentums, 3rd ed., pp. 543 sqq., Freiburg 1912.

974 Conc. Trid., Sess. VI, cap. 7: "Per spiritum sanctum caritas Dei diffunditur in cordibus eorum, qui iustificantur, atque ipsis inhaeret." (Denzinger-Bannwart, n. 800.)

975 Sess. VI, cap. 16: "Quae enim iustitia nostra dicitur, quia per eam nobis inhaerentem iustificamur, illa eadem Dei est, quia a Deo nobis infunditur per Christi meritum." (Denzinger-Bannwart, n. 809.)

976 Sess. VI, can. 11: "Si quis dixerit, homines iustificari ... exclusa gratia et caritate, quae in cordibus eorum per Spiritum sanctum diffundatur atque in illis inhaereat, ... anathema sit."(Denzinger-Bannwart, n. 821.)

977 Sess. VI, cap. 4: "[Iustificatio est] translatio ... in statum gratiae et adoptionis filiorum Dei." (Denzinger-Bannwart, n. 796.)

978 Cfr. Pallavicini, Hist. Conc. Trid., VIII, 14, 3: "Postulantibus quibusdam, ut expressius declararetur fieri iustitiam per habitum infusum, delecti Patres ad id responderunt, id satis explicari per vocem inhaeret, quae stabilitatem significat et habitibus congruit, non actibus." It was on the same ground that Pius V censured the forty-second proposition of Baius, viz.: "Iustitia qua iustificatur per fidem impius, consistit formaliter in obedientia mandatorum, quae est operum iustitia; non autem in gratia aliqua animae infusa, qua adoptatur homo in filium Dei, et secundum interiorem hominem renovatur ac divinae naturae consors efficitur." (Denzinger-Bannwart, n. 1042.)

979 Cfr. the Cap. Maiores of Pope Innocent III (Decret., l. 3, tit. 42, De Bapt.): "Aliis asserentibus, per virtutem baptismi parvulis quidem culpam remitti, sed gratiam non conferri; nonnullis dicentibus, dimitti peccatum et virtutes infundi quantum ad habitum, non quoad usum."

980 De Summa Trinit. et Fide Cath.: "Quantum ad effectum baptismi in parvulis reperiuntur doctores quidam theologi opiniones contrarias habuisse, quibusdam ex ipsis dicentibus, per virtutem baptismi parvulis quidem culpam remitti, sed gratiam non conferri, aliis e contra asserentibus, quod et culpa eisdem in baptismo remittitur et virtutes ac informans gratia infunduntur quoad habitum, etsi non pro illo tempore quoad usum. Nos attendentes generalem efficaciam mortis Christi, quae per baptisma applicatur pariter omnibus baptizatis, opinionem secundam tamquam probabiliorem et dictis sanctorum et modernorum theologorum magis consonam et conformem sacro approbante concilio duximus eligendam."

981 Cfr. Conc. Trid., Sess. V, can. 4; Sess. VII, can. 13. For a fuller treatment consult Suarez, De Gratia, VI, 3; Vasquez, Comment. in S. Th., I, 2, disp. 203, cap. 6. The false views of Hermes and Hirscher are refuted by Kleutgen, Theologie der Vorzeit, Vol. II, 2nd ed., pp. 254-343, Muenster 1872.

982 Libri Quatuor Sent., I, dist 17, 18.

983 Summa Theol., 2a 2ae, qu. 23, art. 2.

984 Conc. Trid., Sess. VI, can. 24.

985 Cfr. Schiffini, De Gratia Divina, pp. 263 sq.

986 Cfr. St. Thomas, Summa Theol., 1a 2ae, qu. 110, art. 1; Summa contra Gentiles, III, 150.

987 Cfr. Pohle-Preuss, God the Author of Nature and the Supernatural, p. 193.

988 Summa Theol., 1a 2ae, qu. 110, art. 2, ad 2: "Omnis substantia vel est ipsa natura rei, cuius est substantia, vel est pars naturae, secundum quem modum materia vel forma substantia dicitur. Et quia gratia est supra naturam humanam, non potest esse quod sit substantia aut forma substantialis, sed est forma accidentalis ipsius animae. Id enim quod substantialiter est in Deo, accidentaliter fit in anima participante divinam bonitatem."

989 Cfr. Billuart, De Gratia, diss. 6, art. 2.

990 This theory was based on such texts as Ps. L, 12: "Cor mundum crea in me."

991 Cat. Rom., P. II, c. 2 de Bapt., qu. 49: "Est autem gratia ... divina qualitas in anima inhaerens ac veluti splendor quidam et lux, quae animarum nostrarum maculas omnes delet ipsasque animas pulchriores et splendidiores reddit." On the supernatural character of sanctifying grace see Pohle-Preuss, God the Author of Nature and the Supernatural, pp. 191 sqq.

992 Categ., 6.

993 "... qualitas difficile mobilis, secundum quam res bene vel male se habet in ordine ad suam naturam et ad operationem vel finem eius." Cfr. St. Thomas, Summa Theol., 1a 2ae, qu. 19, art. 2; S. Schiffini, Principia Philosophica ad Mentem Aquinatis, pp. 574 sqq., Turin 1886; A. Lehmen, Lehrbuch der Philosophie auf aristotelisch-thomistischer Grundlage, Vol. I, 3rd ed., pp. 398 sqq., Freiburg 1904.

994 De Veritate, qu. 27, art. 2, ad 7: "Gratia est in prima specie qualitatis, quamvis non proprie possit dici habitus, quia non immediate ordinatur ad actum, sed ad quoddam esse spiritale, quod in anima facit."

995 De Gratia, VI, 4, 1: "Abstinuimus ab hac voce, quia per habitum solet intelligi principium actus; quamvis, si vox illa latius sumatur, pro quacumque qualitate perficiente animam, quae non sit actus secundus, eadem certitudine, qua ostendimus dari gratiam permanentem, concluditur esse qualitatem habitualem."

996 De Gratia et Libero Arbitrio, I, 3.

997 Cfr. Ripalda, De Ente Supernaturali, disp. 30. Under these circumstances Suarez was justified in saying, in regard to the degree of certitude to be attributed to this teaching: "Si quis negaret gratiam sanctificantem esse habitum, licet esse temere dictum, non posset tamen ut haereticum damnari."

998 Cfr. Pohle-Preuss, God the Author of Nature and the Supernatural, pp. 190 sqq.

999 Cfr. 1 John, III, 9: "σπέρμα αὐτοῦ [scil. Θεοῦ] ἐν αὐτῷ μένει."

1000 Cfr. 2 Cor. IV, 7: "... thesaurum in vasis fictilibus."

1001 Cfr. John XIV, 23: "Mansionem apud eum faciemus."

1002 Cfr. 1 Cor. III, 16.—On the subtle question whether habitual grace is to be regarded as a real or merely as a modal accident of the soul, see Tepe, Inst. Theol., Vol. III, pp. 154 sqq., Paris 1896; Chr. Pesch, Prael. Dogmat., Vol. V, 3rd ed., pp. 181 sqq., Freiburg 1908. An extreme and altogether unacceptable view is that of Billuart (De Gratia, diss. 6, art. 2), who regards sanctifying grace as an absolute accident, i.e. one which the omnipotence of God could miraculously sustain if the soul ceased to exist. Cfr. Suarez, De Gratia, VII, 15; Schiffini, De Gratia Divina, p. 259; Tepe, Inst. Theol., Vol. III, pp. 164 sqq.

1003 Comment. in Quatuor Libros Sent., II, dist. 27.

1004 E.g., Mastrius, De Iustif., disp. 7, qu. 6.

1005 De Gratia et Libero Arbitrio, I, 6.

1006 Luke VII, 47: "Remittuntur ei peccata multa, quoniam dilexit (ἠγάπησεν) multum."

1007 1 Pet. IV, 8: "Caritas (ἀγάπη) operit multitudinem peccatorum."

1008 1 John IV, 7: "Omnis qui diligit (πᾶσ ὁ ἀγαπῶν) ex Deo natus est."

1009 De Natura et Gratia, c. 70, n. 84: "Caritas ergo inchoata, inchoata iustitia est, ... caritas magna, magna iustitia est, caritas perfecta, perfecta iustitia est."

1010 Conc. Trid., Sess. VI, cap. 7: "... dum caritas Dei diffunditur in cordibus eorum qui iustificantur atque ipsis inhaeret."

1011 Preeminently Suarez, Tanner, Ripalda.

1012 Summa Theol., 1a 2ae, qu. 110, art. 3 sq.; De Veritate, qu. 27, art. 2.

1013 Summa Theol., 1a 2ae, qu. 110, art. 4, ad 1: "Sicut ab essentia animae effluunt eius potentiae, quae sunt operum principia, ita etiam ab ipsa gratia effluunt virtutes [theologicae] in potentias animae, per quas [virtutes] potentiae moventur ad actus."

1014 De Dono Perseverantiae, c. 16, n. 41: "Gratia praevenit caritatem."

1015 2 Cor. XIII, 13: "Gratia Domini nostri Iesu Christi et caritas Dei."

1016 1 Tim. I, 14: "Superabundavit autem gratia Domini nostri cum fide et dilectione."

1017 Cfr. Conc. Viennense, A. D. 1311: "... gratiam informantem et virtutes." Conc. Trid., Sess. VI, cap. 7: "... per voluntariam susceptionem gratiae et donorum." Sess. VI, can. 11: "... exclusa gratia et caritate."

1018 For a fuller treatment of this topic consult Billuart, De Gratia, diss. 4, art. 4.

1019 Ripalda justly observes (De Ente Supernaturali, disp. 132, n. 132, n. 53): "Haec controversia olim Celebris fuit. Nunc facile dirimitur, quum iam constiterit nullius partis argumenta plane convincere." On the theological aspects of Herbart's philosophy, which denies the existence of qualities and faculties in the soul, see Heinrich-Gutberlet, Dogmatische Theologie, Vol. VIII, p. 560, Mainz 1897.

1020 2 Pet. I, 4: "... per quem [i.e. Christum] maxima et pretiosa nobis promissa donavit, ut per haec efficiamini divinae consortes naturae (θείας κοινωνοὶ φύσεως)."

1021 John I, 13: "... qui non ex sanguinibus, ... sed ex Deo nati sunt."

1022 John III, 5: "Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu Sancto, non potest introire in regnum Dei."

1023 Jac. I, 18: "Voluntarie enim genuit nos verbo veritatis."

1024 1 John III, 9: "Omnis qui natus est ex Deo, peccatum non facit."

1025 Or. contr. Arian., I, 39.

1026 ἵνα μᾶλλον ἡμᾶς θεοποιήση.

1027 In Psalmos, 49, n. 2: "Ille iustficat, qui per seipsum, non ex alio iustus est; et ille deificat qui per seipsum non alterius participatione Deus est. Qui autem iustificat, ipse deificat, quia iustificando filios Dei facit.... Filii Dei facti sumus et dii facti sumus; sed hoc gratia est adoptantis, non natura generantis. Unicum enim Dei Filius Deus, ... ceteri qui dii fiunt, gratia ipsius fiunt, non de substantia ipsius nascuntur, ut hoc sint quod ille, sed ut per beneficium perveniant ad eum et sint cohaeredes Christi." Many other cognate Patristic texts in Ripalda, De Ente Supernaturali, disp. 132, sect. 7-9.

1028 See, e.g., the Offertory and Preface for the festival of the Ascension of our Lord and the Secreta for the fourth Sunday after Easter.

1029 Cfr. Ripalda, De Ente Supernaturali, disp. 132, sect. 7: "Per gratiam vero habitualem fieri hominem participem divinae naturae ideoque gratiam esse participationem deitatis, adeo frequens est et constans theologorum assertum, ut absque temeritate negari non possit." On the teaching of St. Thomas and the Thomists see Billuart, De Gratia, diss. 4, art. 3.

1030 Cfr. Prop. Ekkardi a. 1329 damn. a Ioanne XXII, prop. 10, quoted in Denzinger-Bannwart's Enchiridion, n. 510.

1031 Cfr. Prop. Mich. de Molinos a. 1687 damn, ab Innocentio XI, prop. 5, in Denzinger-Bannwart, n. 1225.

1032 The Fourth Council of the Lateran (A. D. 1215) calls it "doctrina non tam haeretica quam insana." (Denzinger-Bannwart, n. 433.)

1033 St. Augustine, De Peccatorum Meritis et Remissione, II, 8, 10: "Nunc ergo et similes esse iam coepimus primitias spiritus habentes, et adhuc dissimiles sumus per reliquias vetustatis. Proinde inquantum similes, in tantum regenerante Spiritu filii Dei; inquantum autem dissimiles, in tantum filii carnis et saeculi."

1034 Quoted by Ripalda, De Ente Supernaturali, disp. 132, sect. 9.

1035 Cfr. St. Thomas, Summa Theol., 1a 2ae qu. 112, art. 1: "Donum autem gratiae excedit omnem facultatem naturae creatae, quum nihil aliud sit quam quaedam participatio divinae naturae, quae excedit omnem aliam naturam."

1036 Cfr. Pohle-Preuss, God: His Knowability, Essence, and Attributes, pp. 165 sqq.; Christology, pp. 85 sqq.

1037 Cfr. St. John of Damascus, De Fide Orthodoxa, II, 12 "[ἄνθρωπον] θεούμενον δὲ μετοχῇ τῆς θείας ἐλλάμψεως καὶ οὐκ εἰς τὴν θείαν μεθιστάμενον οὐσίαν."

1038 Cfr. Pohle-Preuss, God: His Knowability, Essence, and Attributes, pp. 165 sqq.

1039 Clyp. Thomist., tom. VI, disp. 2, 10.

1040 Cfr. Suarez, De Gratia, VII, 1, 27: "Eo ipso quod divinum esse participatur, non participatur ut imparticipatum est."

1041 De Ente Supernaturali, disp. 20, sect. 14.

1042 S. Theol., 1a, qu. 93, art. 4.

1043 Cfr. Suarez, De Gratia, VII, 1, 30: "Vera ergo excellentia gratiae habitualis, propter quam dicitur esse singularis participatio divinae naturae, est ... quia, quum natura divina sit quaedam intellectualis natura altioris ordinis quam sit vel esse possit ulla substantia intellectualis creata, ille gradus intellectualitatis, qui est in divina natura, divino quodam et supernaturali modo participatur per habitualem gratiam, quo quidem modo a nulla substantia creata per se ipsam vel per potentiam sibi connaturalem participari potest.... Divina enim essentia in ratione obiecti intelligibilis in se et per visionem intuitivam ad ipsam Dei essentiam immediate terminatam adeo est elevata et excellens ratione purissimae actualitatis et immaterialitatis suae, ut a nulla substantia intellectuali possit connaturaliter videri, nisi a seipsa. Per gratiam vero et dona supernaturalia elevatur natura creata intellectualis ad participationem illius gradus intellectualitatis divinae, in quo possit obiectum illud intelligibile divinae essentiae in se intueri."

1044 John III, 6; cfr. 2 Cor. III, 18; Eph. V, 18.

1045 De Spiritu Sancto, c. 9, n. 23.

1046 πνευματικαί.

1047 ἡ πρὸς Θεὸν ὁμοίωσις.

1048 θεὸν γενέσθαι.

1049 1 John III, 2: "Nunc filii Dei sumus et nondum apparuit, quid erimus; scimus quoniam, quum apparuerit, similes ei erimus (ὅμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα), quoniam videbimus eum sicuti est." On this passage see Pohle-Preuss, God: His Knowability, Essence, and Attributes, pp. 96 sq. On the whole subject treated in this subdivision consult Heinrich-Gutberlet, Dogmatische Theologie, Vol. VIII, pp. 588 sqq.; A. Rademacher, Die uebernatuerliche Lebensordnung nach der paulinischen und johanneischen Theologie, pp. 88 sqq., Freiburg 1903; A. Prumbs, Die Stellung des Trienter Konzils zu der Frage nach dem Wesen der heiligmachenden Gnade, Paderborn 1910.

1050 For a fuller treatment we must refer the reader to Scheeben, Die Herrlichkeiten der goettlichen Gnade, 8th ed., Freiburg 1908; English translation by a Benedictine monk of St. Meinrad's Abbey, The Glories of Divine Grace, 3rd ed., New York s. a.

1051 Eph. IV, 24: "Induite novum hominem, qui secundum Deum creatus est in iustitia et sanctitate veritatis." On this text see Pohle-Preuss, God the Author of Nature and the Supernatural, p. 197.

1052 Sess. VI, cap. 7: "... non est sola peccatorum remissio, sed et sanctificatio et renovatio interioris hominis per voluntariam susceptionem gratiae et donorum, unde homo ex iniusto fit iustus."

1053 On the concept of sanctity see Pohle-Preuss, God: His Knowability, Essence, and Attributes, pp. 251 sqq.

1054 Gal. II, 20: "Vivo autem iam non ego, vivit vero in me Christus." On the life of the soul in and through grace cfr. Heinrich-Gutberlet, Dogmatische Theologie, Vol. VIII, 466.

1055 Cfr. 2 Cor. VII, 4: "Superabundo gaudio in omni tribulatione nostra."

1056 Is. XLIX, 16: "Ecce in manibus meis descripsi te."

1057 Rom. VIII, 28: "Diligentibus Deum omnia cooperantur in bonum."

1058 In Ps., 25: "Gratia divina pulchrificat sicut lux."

1059 Cat. Rom., P. II, Ch. II, qu. 49: "Est autem gratia ... splendor quidam et lux, quae animarum maculas delet ipsasque animas pulchriores et splendidiores reddit." On the aptness of this simile see Schiffini, De Gratia Divina, p. 268. Freiburg 1901.

1060 Ἄνθρωπος μέτρον πάντων.

1061 Θεὸς μέτρον πάντων.

1062 On the notion of beauty see Pohle-Preuss, God: His Knowability, Essence, and Attributes, pp. 265 sqq.

1063 V. supra, Art. 1, No. 4.

1064 On the divine appropriations see Pohle-Preuss, The Divine Trinity, pp. 244 sqq.

1065 Rom. VIII, 29: "... praedestinavit conformes fieri imaginis Filii sui."

1066 Gal. IV, 19: "Filioli mei, quos iterum parturio, donec formetur Christus in vobis."

1067 V. infra, No. 4.

1068 V. infra, Art. 3, No. 4. On the whole subject cfr. Heinrich-Gutberlet, Dogmatische Theologie, Vol. VIII, 465; H. Krug, De Pulchritudine Divina, pp. 53 sqq., 144 sqq., 241 sqq., Freiburg 1902.

1069 Sess. VI, cap. 7: "... unde homo ex iniusto fit iustus et ex inimico amicus."

1070 Sess. VI, cap. 10: "Sic ergo iustificati et amici Dei ac domestici facti...."

1071 Wisd. VII, 14: "Participes facti sunt amicitiae Dei."

1072 John XV, 14 sq.: "Iam non dicam vos servos, ... vos autem dixi amicos."

1073 Matth. IX, 15: "Numquid possunt filii sponsi lugere, quamdiu cum illis est sponsus?"

1074 Apoc. XIX, 7: "Venerunt nuptiae Agni et uxor eius praeparavit se." Cfr. John III, 29; Eph. V, 23 sqq.; 2 Cor. XI, 2; Cant. IV, 1 sqq.; Ps. XLIV, 22 sqq. On the teaching of the Fathers see Cornelius a Lapide, Comment. in 2 Cor., XI, 2.

1075 Eth. ad Nichom., VIII sq.

1076 Cfr. St. Thomas, Comment. in Quatuor Libros Sent., III, dist. 27, qu. 2, art. 1, ad 1: "Amicitia vera desiderat videre amicum et colloquiis mutuis gaudere facit, ad quem principaliter est amicitia; non autem ita, quod delectatio ex amici visione et perfruitione, finis amicitiae ponatur."

1077 Cfr. St. Thomas, Summa Theologica, 1a 2ae, qu. 28, art. 1: "Quum aliquis amat aliquem amore amicitiae, vult ei bonum, sicut et sibi vult bonum, unde apprehendit eum ut alterum se, inquantum scil. ei vult bonum, sicut et sibi vult bonum. Et inde est, quod amicus dicitur esse alter ipse. Et Augustinus dicit in l. 4 Confess.: Bene quidam dixit de amico suo, dimidium animae meae."

1078 "Amicitia pares aut invenit aut facit." In Mich., 7.

1079 Prov. VIII, 31: "Deliciae meae esse cum filiis hominum."

1080 V. supra, Art. 1, No. 3.

1081 Cfr. St. Thomas, Comment. in Quatuor Libros Sent., III, dist. 37, qu. 2, art. 1, ad 10: "Amicitia dicitur esse non latens, non quod per certitudinem amor amid cognoscatur, sed quia per signa probabilia amor mutuus habentium coligitur. Et talis manifestatio potest esse de caritate, inquantum per aliqua signa potest aliquis probabiliter aestimare se habere caritatem."

1082 Cfr. Ecclus. XXXIV, 14 sqq.

1083 Cfr. St. Thomas, op. cit., III, dist. 29, qu. 1, art. 3, ad 4: "Si esset possibile, quod ex nostris operibus aliquid Deo accresceret, habens caritatem multo plura faceret propter beatitudinem ei conservandam, quam propter eam sibi adipiscendam."

1084 1 John III, 17: "Qui habuerit substantiam huius mundi et viderit fratrem suum necessitatem habere et clauserit viscera sua ab eo, quomodo caritas Dei (ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ) manet in ea?"

1085 V. supra, Art. 1, No. 4.

1086 The singular opinion of Ripalda (De Caritate, disp. 33), that such a relation would be possible even in the state of pure nature, is rejected by Suarez as incorrect (De Caritate, disp. 3, sect. 5, n. 4). On the whole question cfr. Schiffini, De Gratia Divina, pp. 305 sqq.

1087 Conc. Trident., Sess. VI, cap. 4: "... status gratiae et adoptionis filiorum Dei."

1088 Rom. VIII, 15 sqq.: "Accepistis ... spiritum adoptionis filiorum, in quo clamamus Abba, Pater; ipse enim Spiritus testimonium reddit spiritui nostro, quod sumus filii Dei; si autem filii, et haeredes: haeredes quidem Dei, cohaeredes autem Christi."

1089 1 John III, 1 sq.: "Videte, qualem caritatem dedit nobis Pater, ut filii Dei nominemur et simus ... Carissimi, nunc filii Dei sumus."

1090 Gal. IV, 5: "... ut adoptionem filiorum reciperemus."

1091 John I, 12 sq.: "... dedit eis potestatem filios Dei fieri, qui ... ex Deo nati sunt (ἔδωκεν αὐτοῖς ἐξουσίαν τέκνα Θεοῦ γενέσθαι, τοῖς ... ἐκ Θεοῦ ἐγεννήθησαν)."

1092 Summa Theol., 3a, qu. 23, art. 1: "Adoptio est personae extraneae in filium et haeredem gratuita assumptio."

1093 Cfr. Gal. IV, 7: "Itaque iam non est servus, sed filius; quod si filius, et haeres per Deum."

1094 Cfr. Rom. VIII, 17; Gal. IV, 7.

1095 Cfr. St. Thomas, Summa Theol., 3a, qu. 23, art. 1, ad 2.

1096 Cfr. Conc. Trident., Sess. VI, cap. 7: "... per voluntariam susceptionem gratiae et donorum."

1097 Cfr. Pohle-Preuss, The Divine Trinity, pp. 49 sqq.

1098 Cfr. John III, 5 sq.; 2 Cor. III, 18; Tit. III, 5 sqq.

1099 Cfr. St. Thomas, Summa Theologica, 3a, qu. 23, art. 2, ad. 2: "For He [God the Father] is Christ's father by natural generation; and this is proper to him: whereas He is our Father by a voluntary operation, which is common to Him and to the Son and the Holy Ghost: so that Christ is not the Son of the whole Trinity, as we are."

1100 Cfr. St. Thomas, l.c., ad 2.

1101 Suarez, De Incarnatione, disp. 49, sect. 2, n. 5.

1102 This heresy is called Adoptionism; for a refutation of it see Pohle-Preuss, Christology, pp. 196 sqq.

1103 1 John III, 1.

1104 Cfr. Pohle-Preuss, Soteriology, pp. 15 sqq.

1105 Or. in Is., II, 4.

1106 V. infra, Art. 3, No. 4.

1107 Cfr. J. Scheeben, "Kontroverse ueber die Formalursache der Kindschaft Gottes," in the Katholik, of Mayence, 1883, I, pp. 142 sqq., II, pp. 561 sqq.; 1884, I, 18 sqq. II, 465 sqq., 610 sqq.; Granderath, "Kontroverse ueber die Gotteskindschaft," in the Innsbruck Zeitschrift fuer kath. Theologie, 1881, pp. 283 sqq., 1883, pp. 491 sqq., 593 sqq., 1884, pp. 545 sqq.

1108 De Trinitate, VIII, 4 sqq.

1109 Comment. in S. Theol., 3a, qu. 23, art. 3.

1110 Cfr. Gal. IV, 7. On the subject of the adoptive sonship of the just the student may profitably consult A. Rademacher, Die uebernatuerliche Lebensordnung nach der paulinischen und johanneischen Theologie, pp. 97 sqq., Freiburg 1903.

1111 V. supra, p. 340.

1112 Cat. Rom., P. II, c. 1, n. 51: "Huic [gratiae sanctificanti] additur nobilissimus omnium virtutum comitatus, quae in animam cum gratia divinitus infunduntur."

1113 Conc. Trident., Sess. VI, cap. 7: "Unde in ipsa iustificatione cum remissione peccatorum haec omnia simul infusa accipit homo per Iesum Christum, cui inseritur, fidem, spem et caritatem." (Denzinger-Bannwart, n. 800.) The question whether the three theological virtues are genuine habitus operativi, must be answered in the affirmative; but its denial incurs no censure so long as the distinction existing between these habitual virtues and actual grace is left intact. It is of faith that habitual charity is infused simultaneously with habitual grace. Cfr. Conc. Trident., Sess. VI, can. 11: "Si quis dixerit, homines iustificari ... exclusa gratia et caritate, quae in cordibus eorum per Spiritum Sanctum diffundatur atque illis inhaereat, anathema sit." On the bearing of this definition see Tepe, Instit. Theol., Vol. III, pp. 175 sq., Paris 1896; Schiffini, De Gratia Divina, pp. 315 sqq., Freiburg 1901.

1114 Rom. V, 5: "Caritas Dei (ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ) diffusa est (ἐκκέχυται) in cordibus nostris per Spiritum Sanctum, qui datus est nobis."

1115 1 Cor. XIII, 2: "Et si habuero omnem fidem, ita ut montes transferam, caritatem autem non habuero, nihil sum."

1116 1 Cor. XIII, 13: "Nunc autem manent fides, spes, caritas (πίστις, ἐλπίς, ἀγάπη), tria haec; maior autem horum est caritas."

1117 Quaestiones Disputatae de Virtutibus in Communi, art. 12: "Ad hoc autem, quod moveamur recte in finem [scil. Deum], oportet finem esse et cognitum et desideratum. Desiderium autem finis duo exigit, scil. fiduciam de fine obtinendo, quia nullus sapiens movetur ad id quod consequi non potest; et amorem finis, quia non desideratur nisi amatum. Et ideo virtutes theologicae sunt tres, scil. fides qua Deum cognoscimus, spes qua ipsum nos obtenturos esse speramus, et caritas qua eum diligimus."